چکیده هدف این مقاله معرفی مهمترین مبانی جامعهشناسی اسلامی، در قالب ارائة پارادایمی مقایسهپذیر با پارادایمهای موجود است که ماهیت انسان و جامعه، هدف و روش تحقیق و ارزشها در جامعهشناسی مهمترین عناصر هستند. این پارادایم از نظر انسانشناسی، بر اصل فطرت استوار است و با ردّ جبر اجتماعی، تلفیقی را بین فردگرایی و کلگرایی روششناختی میپذیرد و دربارة چیستی جامعه تصویری ارائه میکند که در آن، رابطة انسان با خداوند مد نظر قرار میگیرد. به علاوه، واقعیت اجتماعی را شامل نظمها و قوانین تجربی و نیز سنّتهای اجتماعی میداند؛ ضمن آنکه مناسبات اجتماعی را بر پایة عناصر متعدد شامل مهرورزی، استخدام متقابل انسانها و تضاد تبیین میکند. اهداف تحقیق در این پارادایم عبارتاند از: تبیین علّی و معناشناسی رفتار، نقد اوضاع اجتماعی و غایتشناسی پدیدههای انسانی از حیث استنادشان به خداوند. همچنین به موجب این پارادایم، جامعهشناسی اسلامی دو سطح متمایز دارد: تجربی و فراتجربی. در سطح نخست، در مقام گردآوری به طور عمده، از روش استنباط فقهی- تفسیری و در مقام داوری، از روش تجربی و در سطح دوم، به فراخور مورد از هر یک از روشهای معتبر، اعم از وحیانی، عقلی و تجربی بهره میگیرد. همچنان که در سطح نخست میکوشد از دخالت ارزشها در توصیف و تبیین واقعیات تا حد امکان بکاهد؛ اما در سطح دوم، توسل به ارزشهای دینی برای نقد اوضاع اجتماعی و ارائة راهکار برای تحقق وضعیت مطلوب را رد نمیکند.
The purpose of this paper is to introduce the most important principles of an Islamic sociology in the form of a paradigm compared with the working sociological paradigms in which human nature, social reality, social research goal and method and values in sociology are the most important elements. These principles are as follows: 1) acceptance of innate attributes of humans, 2) rejection of social determinism and stressing on free-will, 3) mixing methodological individualism and holism, 4) emphasizing on human-God relationship, 5) emphasizing on divine laws as parts of social reality, 6) explaining social relations with regard to struggle and relying on some features such as kindness and mutual employing of others, 7) explanation and comprehension of the causes and meanings of behavior , criticizing social conditions and the purposes of social phenomena in term of their relation with God 8) distinguishing between experimental and meta-experimental levels in sociology as a discipline, 9) emphasizing on scientific method in the context of justification., in the experimental level 10) emphasizing on value-freedom in the experimental level.