per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
5
35
640
روان شناسى اسلامى: آیا امکان پذیر است؟
Is Islamic Psychology Possible?
حمید لطفی
1
مدیر گروه روان شناسى دانشگاه آزاد اسلامى واحد تنکابن.
آیا طرح رویکرد یا مکتبى جدید در روان شناسى با عنوان «روان شناسى اسلامى»، با توجه به مبانى علمى، روش شناختى و فلسفى ممکن است؟ براى پاسخ به این سؤال باید ابتدا با توجه به تحول تعاریف روان شناسى، وجود تبیین هاى متفاوت از رفتار، جهت گیرى هاى روشىِ گوناگون، و با تأکید بر پیچیدگى واقعیت، امکان شناسایى و طرح موضوع جدید و اتخاذ سمت گیرىِ روشى و نظرىِ تازه را بررسى کرد. مؤلف با تأمل در مؤلفه هاى فوق و طرح رویکردهاى علم شناختى، به نقد دیدگاهى پرداخته است که مدعى است علم با پدیده هاى عریان سروکار دارد. آنگاه مى کوشد با روش مقبول جامعه علمى، فرضیه هاى خود را به آزمون بگذارد و یافته ها را از حریم خودِ روانى، دینى، فرهنگى و فلسفى به حریم مشترک بین آدمیان بکشاند. مقاله در ادامه به بررسى سه روندى که از پیش فرض هاى اسلامى یا بومى متأثر است، پرداخته و در پایان براى گسترش تحقیقات روان شناسى با دیدگاه هاى بومى و اسلامى پیشنهادهایى را عرضه کرده است.
آیا طرح رویکرد یا مکتبى جدید در روان شناسى با عنوان «روان شناسى اسلامى»، با توجه به مبانى علمى، روش شناختى و فلسفى ممکن است؟ براى پاسخ به این سؤال باید ابتدا با توجه به تحول تعاریف روان شناسى، وجود تبیین هاى متفاوت از رفتار، جهت گیرى هاى روشىِ گوناگون، و با تأکید بر پیچیدگى واقعیت، امکان شناسایى و طرح موضوع جدید و اتخاذ سمت گیرىِ روشى و نظرىِ تازه را بررسى کرد. مؤلف با تأمل در مؤلفه هاى فوق و طرح رویکردهاى علم شناختى، به نقد دیدگاهى پرداخته است که مدعى است علم با پدیده هاى عریان سروکار دارد. آنگاه مى کوشد با روش مقبول جامعه علمى، فرضیه هاى خود را به آزمون بگذارد و یافته ها را از حریم خودِ روانى، دینى، فرهنگى و فلسفى به حریم مشترک بین آدمیان بکشاند. مقاله در ادامه به بررسى سه روندى که از پیش فرض هاى اسلامى یا بومى متأثر است، پرداخته و در پایان براى گسترش تحقیقات روان شناسى با دیدگاه هاى بومى و اسلامى پیشنهادهایى را عرضه کرده است.
https://method.rihu.ac.ir/article_640_7235d02631a7e13227ce7b32e6e23b1e.pdf
روان شناسى اسلامى
ساخت گرایى
کارکردگرایى
روان کاوى
رفتارگرایى
شناخت گرایى
روش آزمایشى
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
36
61
641
آزمون جهت گیرى مذهبى با تکیه بر اسلام
A Test for Measuring Religious Attitude in the Light of Islam
مسعود اذربایجانی
mazarbayejani110@yahoo.com
1
عضو هیأت علمى پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
براى تهیه مواد آزمون جهت گیرى مذهبى با تکیه بر اسلام، ادیان جهان به طور اجمالى و دین اسلام به صورت تفصیلى مورد بررسى قرار گرفت. در تحقیق پیرامون آموزه هاى اصلى اسلام سعى شده است از آیات قرآن و متون روایى شیعه به عنوان منبع، استفاده شود. بر اساس یافته هاى به دست آمده، پرسش نامه اى حاوى هفتاد سؤال تهیه گردید. پس از تأیید «اعتبار محتواى» این پرسش نامه توسط متخصصین و صاحب نظران علوم دینى، اعتبار سازه آن نیز از طریق گروه نمونه اى به حجم 378 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد تهران (واحد شمال)، و طلاب حوزه علمیه قم مورد تأیید قرار گرفت و براساس ضریب آلفاى کرونباخ، پایایى آن 936/0 بدست آمد. نتیجه پژوهش ارائه دو مقیاس 1 R(عقاید ـ مناسک) و 2 R(اخلاق) است که مجموعاً (R) جهت گیرى مذهبى اسلامى را مى سنجد.
براى تهیه مواد آزمون جهت گیرى مذهبى با تکیه بر اسلام، ادیان جهان به طور اجمالى و دین اسلام به صورت تفصیلى مورد بررسى قرار گرفت. در تحقیق پیرامون آموزه هاى اصلى اسلام سعى شده است از آیات قرآن و متون روایى شیعه به عنوان منبع، استفاده شود. بر اساس یافته هاى به دست آمده، پرسش نامه اى حاوى هفتاد سؤال تهیه گردید. پس از تأیید «اعتبار محتواى» این پرسش نامه توسط متخصصین و صاحب نظران علوم دینى، اعتبار سازه آن نیز از طریق گروه نمونه اى به حجم 378 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد تهران (واحد شمال)، و طلاب حوزه علمیه قم مورد تأیید قرار گرفت و براساس ضریب آلفاى کرونباخ، پایایى آن 936/0 بدست آمد. نتیجه پژوهش ارائه دو مقیاس 1 R(عقاید ـ مناسک) و 2 R(اخلاق) است که مجموعاً (R) جهت گیرى مذهبى اسلامى را مى سنجد.
https://method.rihu.ac.ir/article_641_951c02a1a5723e2a538ac217282e458d.pdf
آزمون جهت گیرى مذهبى؛ دین پژوهى
اسلام
آزمونهاى مذهبى
آزمون جهت گیرى اسلامى
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
62
97
642
روان شناسى رشد اخلاقى ارزشى و دینى در نوجوانى و جوانى
The Psychology of Moral, Attitudinal and Religious Development in Adolescence
حسین لطف ابادی
1
عضو هیأت علمى دانشگاه فردوسى مشهد
چگونگى رشد اخلاقى، ارزشى و دینى در نوجوانان و جوانان از موضوعات مهم روان شناسى رشد است که روان شناسان بزرگ درباره آن به تحقیق و نظریه پردازى پرداخته اند. این تحقیق تلاشى دیگر در این راستا است که مى کوشد تا چگونگى رشد و پرورش اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان را هم بر پایه دانش روان شناسى رشد و هم با تکیه بر یافته هاى دانش روان شناسى تربیتى، تبیین نماید. سعى بر این است که با نگرشى نو چگونگى رشد اخلاقى و ارزشى نوجوانان و جوانان را بررسى و نظریه تازه اى را درباب مراحل شکل گیرى و رشد دینى ارائه دهد. کیفیت تعامل اجتماعى با دیگران و پیامهاى اخلاقى که دراین ارتباطها به نوجوانان و جوانان داده مى شود بسیار قویتر از آموزشهاى مستقیم اخلاقى است که معلم یااستاد در کلاس درس ارائه مى کند. براى آنکه معلمان و والدین سهم مثبتى در رشد اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان داشته باشند باید روابط محترمانه اى رابا آنان ایجاد کنند. نوجوانان و جوانان نیاز به راهنمایى دارند و این راهنمایى باید در جریان یک ارتباط متقابل محترمانه به آنان ارائه شود، چراکه رشد اخلاقى و دینى نه فقط ناشى از تواناییهاى فکرى بلکه همچنین حاصل چگونگى روابط با والدین و مربیان و معلمان و همسالان و نوع ارزشهاى اجتماعى - فرهنگى و عواطفى است که در این ارتباطها با نوجوانان و جوانان مبادله مى شود. ترکیب پویاى ویژگیهاى انگیزشى، شناختى، عاطفى، اجتماعى و فرهنگى باعث مى شود وى پذیراى رفتار اخلاقى باشد، یعنى هم به ارزشهاى اخلاقى اولویت بدهد و هم به خداوند و جاودانگى خیر و فضیلت و ارزش انسانى خود و دیگران ایمان داشته باشد. لازم به یادآورى است، به دلیل حجم زیاد مقاله، بخش نخست آن در این شماره و بخش دوم آن در شماره بعدى ویژه روان شناسى از نظر خوانندگان عزیز خواهد گذشت.
چگونگى رشد اخلاقى، ارزشى و دینى در نوجوانان و جوانان از موضوعات مهم روان شناسى رشد است که روان شناسان بزرگ درباره آن به تحقیق و نظریه پردازى پرداخته اند. این تحقیق تلاشى دیگر در این راستا است که مى کوشد تا چگونگى رشد و پرورش اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان را هم بر پایه دانش روان شناسى رشد و هم با تکیه بر یافته هاى دانش روان شناسى تربیتى، تبیین نماید. سعى بر این است که با نگرشى نو چگونگى رشد اخلاقى و ارزشى نوجوانان و جوانان را بررسى و نظریه تازه اى را درباب مراحل شکل گیرى و رشد دینى ارائه دهد. کیفیت تعامل اجتماعى با دیگران و پیامهاى اخلاقى که دراین ارتباطها به نوجوانان و جوانان داده مى شود بسیار قویتر از آموزشهاى مستقیم اخلاقى است که معلم یااستاد در کلاس درس ارائه مى کند. براى آنکه معلمان و والدین سهم مثبتى در رشد اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان داشته باشند باید روابط محترمانه اى رابا آنان ایجاد کنند. نوجوانان و جوانان نیاز به راهنمایى دارند و این راهنمایى باید در جریان یک ارتباط متقابل محترمانه به آنان ارائه شود، چراکه رشد اخلاقى و دینى نه فقط ناشى از تواناییهاى فکرى بلکه همچنین حاصل چگونگى روابط با والدین و مربیان و معلمان و همسالان و نوع ارزشهاى اجتماعى - فرهنگى و عواطفى است که در این ارتباطها با نوجوانان و جوانان مبادله مى شود. ترکیب پویاى ویژگیهاى انگیزشى، شناختى، عاطفى، اجتماعى و فرهنگى باعث مى شود وى پذیراى رفتار اخلاقى باشد، یعنى هم به ارزشهاى اخلاقى اولویت بدهد و هم به خداوند و جاودانگى خیر و فضیلت و ارزش انسانى خود و دیگران ایمان داشته باشد. لازم به یادآورى است، به دلیل حجم زیاد مقاله، بخش نخست آن در این شماره و بخش دوم آن در شماره بعدى ویژه روان شناسى از نظر خوانندگان عزیز خواهد گذشت.
https://method.rihu.ac.ir/article_642_c127fe3fec84876a8c3ce72ea2098306.pdf
رشد اخلاقى
تفکر اخلاقى
اخلاق تابعى
وجدان اخلاقى
اخلاق مبتنى بر عدالت
اخلاق مبتنى بر مراقبت
رشد قضاوت
فراشناخت
داورى ارزشى
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
98
109
643
مطالعاتى در قلمرو مشترک دین و روان شناسى
Studies of Common Realms of Religion and Psychology
باقر غبارى بناب
1
استادیار دانشکده روان شناسى و علوم تربیتى دانشگاه تهران
دین و دین دارى چه تأثیراتى بر سلامت روان آدمى دارد و کدام شواهد تجربى نقش مثبت دین و دین دارى بر سلامت و بهداشت روانى را مدلل مى سازد؟ مؤلف براى پاسخ به سؤالات فوق به چند طبقه از تحقیقات انجام شده با عناوین و نتایج زیر اشاره مى کند: الف) دین دارى و خودکشى; بین تعداد کسانى که به کلیسا مى روند و میزان خودکشى رابطه معکوس وجود دارد. ب) دین دارى و بزهکارى; بین میزان رفتن به کلیسا و بزهکارى رابطه منفى وجود دارد. ج) دین دارى و اعتیاد; افراد مذهبى کمتر به استفاده از مواد مخدر روى مى آورند. د) دین دارى و رضایت مندى از ازدواج; مهم ترین عامل رضایت مندى در ازدواج هاى پایدار، مذهب تلقى مى شود. هـ ) دین دارى و افسردگى; میزان افسردگى بیمارانى که داراى باورهاى مذهبى قوى ترى هستند از سایر گروهها کمتر است. و) دین دارى و فشار روانى; افراد مذهبى کمتر به مشکلات روانى دچار مى شوند. ز) افزایش صله رحم موجب سازگارى اجتماعى بیشترى مى شود، و بالاخره توکل به خدا سبب کاهش اضطراب مى گردد.
دین و دین دارى چه تأثیراتى بر سلامت روان آدمى دارد و کدام شواهد تجربى نقش مثبت دین و دین دارى بر سلامت و بهداشت روانى را مدلل مى سازد؟ مؤلف براى پاسخ به سؤالات فوق به چند طبقه از تحقیقات انجام شده با عناوین و نتایج زیر اشاره مى کند: الف) دین دارى و خودکشى; بین تعداد کسانى که به کلیسا مى روند و میزان خودکشى رابطه معکوس وجود دارد. ب) دین دارى و بزهکارى; بین میزان رفتن به کلیسا و بزهکارى رابطه منفى وجود دارد. ج) دین دارى و اعتیاد; افراد مذهبى کمتر به استفاده از مواد مخدر روى مى آورند. د) دین دارى و رضایت مندى از ازدواج; مهم ترین عامل رضایت مندى در ازدواج هاى پایدار، مذهب تلقى مى شود. هـ ) دین دارى و افسردگى; میزان افسردگى بیمارانى که داراى باورهاى مذهبى قوى ترى هستند از سایر گروهها کمتر است. و) دین دارى و فشار روانى; افراد مذهبى کمتر به مشکلات روانى دچار مى شوند. ز) افزایش صله رحم موجب سازگارى اجتماعى بیشترى مى شود، و بالاخره توکل به خدا سبب کاهش اضطراب مى گردد.
https://method.rihu.ac.ir/article_643_7aa327a6e1921120252cd87a1dcba9f3.pdf
روان شناسى و مذهب
بهداشت روانى
خودکشى
مواد مخدر
بزهکارى
افسردگى
فشار روانى
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-03-09
7
29
110
133
644
تبلیغات و جنگ روانى
Propagation and Psychological Warfare
محمد کاویانی
email: psy_kavyan@yahoo.com
1
عضو هیئت علمى پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
تبلیغات و جنگ روانى، در روان شناسى اجتماعى از اهمیت به سزایى برخوردار است. در این مقاله، ابتدا مفهوم تبلیغات و جنگ روانى از دیدگاه روان شناسى مورد کنکاش قرار گرفته و پس از آن دیدگاه قرآن ارزشیابى شده است. در بررسى روان شناختى، با نگاهى صرفاً توصیفى موضوعاتى همچون تعریف، گستره مفهومى، و کاربرد شاخه هاى مختلف روان شناسى در تبلیغات و جنگ روانى موردتوجه قرار گرفته است. در بررسى قرآنى، با نگاهى توصیفى ـ هنجارى، به اصول تبلیغات و جنگ روانى، شیوه هاى ویژه مؤمنان، شیوه هاى ویژه غیرمؤمنان، شیوه هاى مشترک، و راه هاى پیشگیرى و مقاوم سازى پرداخته شده است. از نظر اسلام، همه امورى که منع ارزشى و اخلاقى دارد مذموم و ناپسند است و در جنگ روانى نیز نباید از آن شیوه ها استفاده شود. این روشها که ویژه غیرمؤمنان است، نه تنها مورد تأیید اسلام نیست. بلکه اسلام با آن مبارزه مى کند و مى کوشد تا در جامعه از چنین روشهایى استفاده نشود. البته باید به این نکته توجه داشت که پاره اى از روشها نقش پیشگیرانه دارند و هر دو گروه مؤمنان و غیرمؤمنان مى توانند از آن ها سود جویند. اگرچه این شیوه ها از نظر ارزشى مثبت تلقى مى شوند، ولى مهم تر، مؤثر بودن عملىِ آن هاست; یعنى هر کدام از گروهها که بیشتر و بهتر از این شیوه ها استفاده کنند، موفق تر خواهند بود.
تبلیغات و جنگ روانى، در روان شناسى اجتماعى از اهمیت به سزایى برخوردار است. در این مقاله، ابتدا مفهوم تبلیغات و جنگ روانى از دیدگاه روان شناسى مورد کنکاش قرار گرفته و پس از آن دیدگاه قرآن ارزشیابى شده است. در بررسى روان شناختى، با نگاهى صرفاً توصیفى موضوعاتى همچون تعریف، گستره مفهومى، و کاربرد شاخه هاى مختلف روان شناسى در تبلیغات و جنگ روانى موردتوجه قرار گرفته است. در بررسى قرآنى، با نگاهى توصیفى ـ هنجارى، به اصول تبلیغات و جنگ روانى، شیوه هاى ویژه مؤمنان، شیوه هاى ویژه غیرمؤمنان، شیوه هاى مشترک، و راه هاى پیشگیرى و مقاوم سازى پرداخته شده است. از نظر اسلام، همه امورى که منع ارزشى و اخلاقى دارد مذموم و ناپسند است و در جنگ روانى نیز نباید از آن شیوه ها استفاده شود. این روشها که ویژه غیرمؤمنان است، نه تنها مورد تأیید اسلام نیست. بلکه اسلام با آن مبارزه مى کند و مى کوشد تا در جامعه از چنین روشهایى استفاده نشود. البته باید به این نکته توجه داشت که پاره اى از روشها نقش پیشگیرانه دارند و هر دو گروه مؤمنان و غیرمؤمنان مى توانند از آن ها سود جویند. اگرچه این شیوه ها از نظر ارزشى مثبت تلقى مى شوند، ولى مهم تر، مؤثر بودن عملىِ آن هاست; یعنى هر کدام از گروهها که بیشتر و بهتر از این شیوه ها استفاده کنند، موفق تر خواهند بود.
https://method.rihu.ac.ir/article_644_b36d25ca3b8e44113a7eb5ea2ad67b03.pdf
روان شناسى
روان شناسى تبلیغات
جنگ روانى در قرآن
تبلیغات سیاسى
تبلیغات دینى
جنگ روانى
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
134
167
832
نسبت روان شناسى و دین
.
استانتون ال جانز
1
عباس بخشى پور رودسرى
2
.
.
https://method.rihu.ac.ir/article_832_2263955b0220a03bd4afdba6cfbc5d0b.pdf
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
2002-02-20
7
29
168
178
833
روان شناسى و دین
.
فرامرز سهرابی
1
استادیار دانشگاه علامه طباطبایى
https://method.rihu.ac.ir/article_833_b29bfa84df6fae7967f75c3c3f581ad1.pdf