ORIGINAL_ARTICLE
روششناسی علوم اجتماعی در اسلام با نگاهی به دیدگاه مسعود العالم چودهاری
هدف این مقاله طرح مؤلفههای اساسی روششناسی علوم اجتماعی در اسلام است. به این منظور، با بهرهگیری از روش اسنادی و در قالب مقایسة تطبیقی، دیدگاههای اندیشمندان غرب (کوهن و پوپر) و مسلمان (چودهاری) مقایسه میشود تا بتوان به چگونگی سلسلهمراتب معرفتی، بر اساس جهانبینی اسلامی دست یافت. نتایج تحقیق نشان میدهد که جهانبینی اسلامی ماهیتاً توحیدی است؛ در حالی که اندیشة غربی مبانی دوگانهانگارانه دارد. انسان در جهانبینی اسلامی، بر اساس دانش الهی (لوح محفوظ) و با تکیه بر دو جنبه از تواناییهای خود، یعنی عقلانیت و خلاقیت، جهان اجتماعی را میسازد. نظریهای در این مسیر «اسلامی» است که جهانبینی آن را بازبینی و تأیید کند. بنابراین، نظریهپردازی، در جهانبینی اسلامی، با تکیه بر سطح جهانبینی انجام و واقعیت جامعة اسلامی، بر اساس نظرهای بنیادین در لوح محفوظ، تبیین و اداره میشود. این مطلب بر خلاف منطق اثباتی و دوگانهانگارانة غرب و بهویژه دیدگاه پوپر است که در آن، پارادایم و فلسفه به واقعیت اجتماعی توجه دارند و تغییر در واقعیت به تغییر پارادایم و فلسفه میانجامد.
https://method.rihu.ac.ir/article_853_81f38eeff4724d8823c487604951c0e7.pdf
2010-06-22
7
29
روششناسی
جهانبینی
پارادایم
وحدانیت
دوگانهانگاری
استقرای خلاقانه
قیاس عقلانی
محمد تقی
ایمان
1
استاد بخش جامعهشناسی دانشگاه شیراز
AUTHOR
احمد
کلاته ساداتی
asadati@yazd.ac.ir
2
کارشناس ارشد جامعهشناسی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رهیافت بومیسازی علوم انسانی
رهیافتهای گوناگونی در حوزة روششناسی علوم انسانی ارائه شده است. رهیافتهای تجربهگرایی، طبیعتگرایی، رفتارگرایی، تفسیری، ساختارگرایی و پساساختارگرای، گفتمانی، انتقادی، پستمدرنی و فمینیستی در غرب ادبیات غنی دارد. این رهیافتها، در اغلب کتابهای روششناسی مطرح و در قالب ارکان سهگانة هستیشناسی، معرفتشناسی و روششناسی، محتوای آنها عرضه میشود. با توجه به اهمیت و ضرورت بومیسازی علوم انسانی، در سیاستگذاری علمی کشور، نویسنده در جهت اشاعة فرهنگ بومیسازی، نخست تلقی معتدلی از بومیسازی علوم انسانی ارائه میکند و سپس میکوشد برای رهیافت بومیسازی علوم انسانی نیز، مانند دیگر رهیافتها، زمینة تدوین اولیة ارکان سهگانة هستیشناسی، معرفتشناسی و روششناسی را فراهم کند. پس از طرح اولیة چنین زمینهای و نقادی و آشکار شدن خلأها و ضعفهای آن میتوان به نظریة غنی شدهای دست یافت که در همة رشتههای علوم انسانی کاربردی باشد.
https://method.rihu.ac.ir/article_854_72cdeb1fcf7986f13d5b3fe1d536f06d.pdf
2010-06-22
29
53
رهیافت بومیسازی علوم انسانی
هستیشناسی
معرفتشناسی
روششناسی
ابراهیم
برزگر
1
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تبیینی از پیوند ساختار قدرت و تحولات اندیشة اقتصادی در قرنهای 17 تا 19 میلادی
تاکنون نظریههای گوناگونی در مورد علل تحول نظریههای علمی، از جمله علل تحول اندیشههای اقتصادی ارائه شده است. در این مقاله، با مروری انتقادی بر این نظریهها نشان میدهیم که هر کدام از این تبیینها نقاط ضعفی دارد. از سوی دیگر، علوم انسانی، از جمله اقتصاد نیز، با علوم تجربی تفاوتهای عمدهای دارد که باید هنگام تبیین علل تحول نظریههای علوم انسانی به آنها توجه کرد. سپس برای نخستینبار در مطالعات اقتصادی موجود دربارة تحول اندیشة اقتصادی، با تکیه بر نظریة قدرت ‐ دانش فوکو نشان میدهیم که تحول اندیشة اقتصادی، در قرنهای 17 تا 19 میلادی، با تحولات قدرت در جامعه رابطة خاصی داشته است. مهمترین نتیجة این تبیین اثبات آن است که تحول نظریة اقتصادی و حتی نظریههای کلاسیک، با تحولات اجتماعی، بهویژه ساختار قدرت ارتباط خاصی دارد.
https://method.rihu.ac.ir/article_855_8c7b3dfe0ce81756fabc5bc7aae61970.pdf
2010-06-22
55
75
اندیشة اقتصادی
فوکو
قدرت ‐ دانش
کلاسیک
مرکانتیلیسم
محمود
متوسلی
1
استاد دانشگاه تهران
AUTHOR
حمید
پاداش
2
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
AUTHOR
علی
نیکونسبتی
3
کارشناس ارشد اقتصاد
AUTHOR
علی
رستمیان
4
کارشناس ارشد اقتصاد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
درنگی در معناشناسی و ماهیتشناسی تحلیلی واژة «پارادایم»
ابهام معنایی واژة «پارادایم»، از زمان پیدایش رسمی این اصطلاح، و گسترش آن در حوزههای گوناگون دانش و ورود نامناسب آن در جامعة علمی ایران، مانند مفاهیم بسیار دیگری، زمینة بدفهمی این واژه را در جامعة علمی ایران پدید آورده، تفسیرها و کاربردهای سلیقهای بسیاری را از این اصطلاح رایج کرده است. در این نوشته کوشیدهایم به بازشناسی کاربردهای گوناگون این اصطلاح و تنقیح مفهومی، معناشناختی و ماهیتشناختی آن، در فلسفة علم بپردازیم و در نهایت، ضمن آسیبشناسی این تعریفها، تعریفی بایسته از این اصطلاح به دست آوریم که به گمان ما بهتر میتواند کارآیی آن را نشان دهد.
https://method.rihu.ac.ir/article_856_b4de1dab9b74d668b0fef1ec04e45ccf.pdf
2010-06-22
77
96
پارادایم
کوهن
تجربهگرایی منطقی
فایرابند
دیویدسن
مسترمن
حمیدرضا
حسنی
1
استادیار گروه فلسفة علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
مهدی
علی پور
email: alipoor@rihu.ac.ir
2
استادیار گروه فلسفة علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین فرمولهای خوانایی به عنوان روشی اساسی در تحلیل محتوای کتابهای درسی
تحلیل محتوا، یک روش تحقیق علمی و از پرکاربردترین و محبوبترین روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. بررسی کتابهای درسی، به دلایلی همچون شناسایی نقاط قوت و ضعف ضروری است. این بررسی روشهای گوناگونی دارد که تحلیل محتوا یکی از آنهاست. برای تحلیل محتوای کتابهای درسی اغلب، از دو گروه روش استفاده میشود: ابزارهای فهرستی (چکلیستها) و فرمولهای خوانایی.
این مقاله میکوشد چند روش متداول فرمولهای خوانایی را همراه ویژگیها و کاربرد آن تبیین کند. میزان خوانایی یا سطح خوانش، در فهم مطالب کتاب تأثیر بسیاری دارد. از فرمولهای ریاضی گوناگونی میتوان برای تعیین میزان خوانایی کتابها استفاده کرد. این فرمولها، درجة پیچیدگی زبانی متن کتاب را مشخص میکند. مهمترین نتایج نشان میدهد که به کمک فرمولهای خوانایی میتوان مواردی همچون سطح کلاسی، سطح سنی، سطح آموزشی و سبک توصیفی کتابهای درسی را تعیین کرد؛ البته باید هر کدام از فرمولها برای متنهای فارسی بومی شود تا نتایج اعتبار بیشتری داشته باشد.
https://method.rihu.ac.ir/article_857_d7b359de27384ab0201e8c2318c411ea.pdf
2010-06-22
97
116
تحلیل محتوا
کتاب درسی
سطح خوانایی
فرمولهای خوانایی
رضا
جعفری هرندی
email: rjafarih@yahoo.com
1
مدرس مراکز تربیت معلم و دانشگاه کاشان
AUTHOR
ابراهیم
میرشاهجعفری
2
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
دیرینهشناسی؛ راهبردی کیفی در تحقیقات علوم انسانی
یکی از ویژگیهای تحقیقات علوم انسانی، در این دوران، توجه به روشهای تحقیق کیفی است که به لحاظ تعمق در پیچیدگی واقعیت، کارآمدی خود را در عمل نشان داده است. راهبرد دیرینهشناسی، در رویکردی پساساختارگرایانه، بدون مفروض گرفتن اینکه روابطی پیشاپیش تعیین شده باشد، شبکة مناسباتی را میکاود که در شکلگیری مفاهیم، به شیوة عملی نقش ایفا میکند. این روش، در واقع تحلیلی تاریخی است که چارچوبی جدید برای مطالعات علوم انسانی فراهم میکند. این قرائت متفاوت از تفسیر تاریخی متضمن پیچیدگی و دقت روششناسانهای است که میکوشد کارکردهای کلان فلسفی را در چارچوبهای نهادی و اجرایی، به جزئیات زندگی تجربی مربوط سازد. هدف این مقاله معرفی این راهبرد به شیوهای است که در تحقیقات علوم انسانی مؤثر و کاربردی باشد. راهبرد دیرینهشناسانه که در دیدگاهی تکثرگرایانه، ضمن کاوش در ناخودآگاه تاریخی، در کشف ابعاد گوناگون و متفاوت شکلگیری واقعیت میکوشد، از چهار جنبة اساسی بررسی میشود. بخش اول با عنوان «شکلگیری موضوع»، متغیرهای دخیل در این قسمت را در سه زیرگروه مطرح میکند. سپس شیوههای تثبیت این موضوعات، در نهادها و سازمانها، ذیل عنوان «شکلگیری قطعیت سبکهای بیانی»بررسی میشود. در بخش سوم، چگونگی شکلگیری مفاهیم مربوط به هر حوزه تحلیل میشود. بخش پایانی، با عنوان «شکلگیری راهبردها»، با فرض اینکه هیچ محدودهای نفوذناپذیر نیست، راههای ایجاد شکاف و شرایط تغییر در موضوع مورد نظر را بررسی میکند. نتیجة این مقاله ضمن توضیح دقیق این راهبرد برای استفاده در پژوهشها، دستیابی به سطحی چندبعدی از تفکر است که هم میتواند زمینهساز پرورش خلاقیت قرار گیرد و هم با ارائة آرشیوی از پاسخهای مناسب، کارآیی تحقیقات این حوزه را دوچندان میکند.
https://method.rihu.ac.ir/article_858_ab82b484e18cda13c2b2b2f08fa13f21.pdf
2010-06-22
117
134
دیرینهشناسی
شکلگیری موضوع
شکلگیری سبکهای بیانی و میزان قطعیت آنها
شکلگیری مفاهیم
شکلگیری راهبردها
صغری
دژگاهی
1
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین الگویی برای تعیین اولویتهای پژوهش و فناوری
اولویتگذاری پژوهش و فناوری، بخشی از فرآیند تدوین استراتژی علم و فناوری است که در آن، با هدف ارتقای جایگاه کشور، از حیث شاخصهای توسعة علم و فناوری، دستیابی به اهداف کلان ملی، ایجاد مزیتهای رقابتی جدید یا استفاده از فرصتها و مزیتهای موجود در رقابتهای بینالمللی، حوزههای تمرکز (اولویتها) شناسایی و تعیین میشود. در سالهای اخیر، چگونگی و روش تعیین اولویتهای تحقیقاتی و فناوری و انتخاب حوزههای تمرکز برای سرمایهگذاری، از دغدغههای مشترک تدوینکنندگان استراتژی علم و فناوری بیشتر کشورها بوده است. طراحی الگویی برای اولویتگذاری پژوهش و فناوری برای ایران، در جایگاه کشوری در حال توسعه، برای انتخاب بهینة حوزههای تمرکز اهمیت فراوانی دارد. در مقالة حاضر، با استفاده از دانش انباشته شدة کشور، در حوزة تدوین استراتژی علم و فناوری و با بهرهگیری از نظرهای خبرگان این حوزه و با نگاهی به تجربههای دیگر کشورها، الگویی برای تعیین اولویتهای پژوهش و فناوری در کشور پیشنهاد شده است. این الگو هم به حوزههای جدید علم و فناوری و هم به مسائل و چالشهای جاری کشور، در تعیین اولویتهای پژوهش و فناوری توجه کرده است.
https://method.rihu.ac.ir/article_859_7044ac8ef51aad4fc65f511167a8052c.pdf
2010-06-22
135
158
استراتژی علم و فناوری
اولویتگذاری پژوهش و فناوری
نهاد فرابخش
ماتریس جذابیت ‐ امکانپذیری
فرآیند ثمردهی
مصطفی
تقوی
mostafa.taqavi@gmail.com
1
مدیر گروه سیاست علم و فنآوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
AUTHOR
مهدی
پاکزاد
2
پژوهشگر گروه سیاست علم و فنآوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
AUTHOR
محسن
محقق
3
پژوهشگر گروه سیاست علم و فنآوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
AUTHOR