پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
01
16
علم دینی از دیدگاه پلانتینگا
7
28
FA
محسن
جوادی
email: javadi_m@qom.ac.ir
چکیده
الوین پلانتینگا معتقد است آنچه در انجمنها و مجلات علمی و مراکز آموزشی و پژوهشی به نام نظریههای علمی طرح میشود، گاهی تنها، با پیشفرضهای الحادی صادق است و اگر این پیشفرضها را کنار بگذاریم، اعتبار آنها از بین میرود. در واقع وی میکوشد نشان دهد علم امروز بر خلاف آنچه عموماً ادعا میشود، از لحاظ دینی، بیطرف و خنثی نیست؛ بنا بر این، اگر استفاده از پیشفرضهای الحادی ضرری به ماهیت علمی یک پروژه نمیزند، چرا عالمان مسیحی از پیشفرضهای دینی خود در فرایند پژوهش علمی استفاده نکنند؟ این مقاله با رویکردی تحلیلی، دلایل پلانتینگا را در مورد امکان علم دینی (آگوستینی) که از دانستههای دینی در فرایند فعالیت علمی بهره میگیرد، توضیح داده، با ذکر نمونههایی، ادعای بیطرفی روششناختی علم (علم دوئمی) را رد میکند. بخش پایانی مقاله، بررسی اشکالات طرحشده یا قابل طرح بر تقریر پلانتینگا از علم دینی است.
واژههای کلیدی: علم دوئمی,علم آگوستینی,طبیعتگرایی فلسفی,طبیعتگرایی روششناختی
https://method.rihu.ac.ir/article_419.html
https://method.rihu.ac.ir/article_419_c81d77c001d761064572409d852943d5.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
01
16
از اقتصاد اثباتی تا اقتصاد هنجاری (بنیانهای فلسفی و ارزشی اقتصاد رفاه)
29
51
FA
سیدهادی
عربی
email: hadiarabi@gmail.com
چکیده
اقتصاد رفاه رشتهای از اقتصاد است که چارچوبی را برای ارزیابی اقدامات، وضعیتها و سیاستهای اقتصادی فراهم میکند. هر چند برخی از اقتصاددانان سعی دارند اقتصاد رفاه را اثباتی و فاقد داوری ارزشی قلمداد کنند، در این مقاله، با تجزیه و تحلیل معیارها و روشهای اقتصاد رفاه متعارف، بنیانهای فلسفی و بعضاً هنجاری آن نشان داده شده است. پیامدگرایی، مطلوبیتگرایی، رفاهگرایی، فردگرایی و تحویلگرایی از جمله بنیانهای فلسفی اقتصاد رفاه است. با بررسی روشهای ارزیابی اقتصاد رفاه متعارف مانند تجزیه و تحلیل هزینه و فایده مشخص شده است که داوری ارزشی، خواه و ناخواه، در فرایند تحقیق نفوذ میکند؛ بنا براین مناسب است که محقق، در کنار اعلام روشها و محدودیتهای تحقیق خود، به جای انکار داوریهای ارزشی، آنها را شناسایی و اعلام نماید
واژههای کلیدی: اقتصاد رفاه,اقتصاد هنجاری,مبانی فلسفی اقتصاد رفاه
https://method.rihu.ac.ir/article_420.html
https://method.rihu.ac.ir/article_420_c0ef0ca8ed371c9a624064adee8aed78.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
02
15
چرخشهای روششناختی در علوم انسانی و اجتماعی
53
74
FA
محمد امین
قانعی راد
email: ghaneirad@yahoo.com
وحید
طلوعی
email: vahid.tolooei@gmail.com
چکیده
امروزه چرخشهای روششناختی در علوم اجتماعی و انسانی به پدیدهای تبدیل شده است که به صورتی پرشمار، در آثار صاحبان رأی در این حوزه، به آنها اشاره و ارجاع شده، مقولات بسیاری بر مبنای آنها توضیح داده میشود. در این مقاله، ابتدا به دو چرخش مهم در حوزهی علوم انسانی، یعنی چرخشهای زبانی و فرهنگی میپردازیم و سپس به چرخشهای روششناختی ذیل این دو، از جمله چرخشهای روایی، زندگینامهنویسی و خودزندگینامهنویسی و تاریخی اشاره میکنیم. بررسی مبانی فلسفی چرخشهای مذکور در قالب ضدیت روششناختی با رویکرد پوزیتیویسم، در ابتدا بازنموده شده است.
تغییر رویکرد از اثباتگرایی به رویکردهای انسانگرایانهی تفسیری و تفهمی، و تغیر موضع از روشهای کمی به روشهای کیفی بررسی جنبههای گوناگون پدیدههای انسانی و اجتماعی را فارغ از چارچوب کشف قوانین علی ممکن ساخته و فضا را برای قوت گرفتن سویههایی چون تاریخ و زندگینامهپژوهی و روایت است.
واژههای کلیدی: چرخش روششناختی,چرخش زبانی,چرخش فرهنگی,روشهای کمی,روشهای کیفی
https://method.rihu.ac.ir/article_421.html
https://method.rihu.ac.ir/article_421_dc452083e7e9bf70a477171bd1aeb17e.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
02
15
نوعشناسی و فرایند طراحی و اجرای پژوهش ترکیبی
75
103
FA
فریدون
شریفیان
email: f.sharifian@edu.ui.ac.ir
چکیده
هدف از نگارش این مقاله، پرداختن به نوعشناسی پژوهش ترکیبی و فرایند طراحی و اجرای آن است. در این مقاله، بررسی مبانی نظری پژوهش ترکیبی مورد نظر نیست؛ با وجود این، در مقدمه به صورت خلاصه، دربارهی این موضوع بحث شده است. در ادامه، بر ضرورت نوعشناسی پژوهش ترکیبی تأکید و معیارهای مطرح در نوعشناسیهای گوناگون معرفی گردیده است. هر چند نوعشناسیهای مختلفی در زمینهی پژوهش ترکیبی ارایه شده، در این مقاله به طور خاص، دو نوعشناسی مشهور عرضه گردیده است. نوعشناسی اول شامل چهار طرح چندجانبه، گنجاندهشده، تبیینی و اکتشافی است. نوعشناسی دوم به دو بخش الگوی پژوهش ترکیبی و روش پژوهش ترکیبی تقسیم شده است. طرحهای پژوهش در هر دو نوعشناسی، به تفصیل توضیح داده شده و در قسمت بعد، به دیدگاهی با عنوان رویکرد مبتنی بر همافزایی که به تازگی، در کنار نوعشناسی پژوهش ترکیبی مطرح شده، اشاره گردیده است. در پایان، مراحل طراحی و اجرای پژوهش ترکیبی ذکر شده است.
واژههای کلیدی: نوعشناسی,پژوهش ترکیبی,طرحهای پژوهش ترکیبی
https://method.rihu.ac.ir/article_422.html
https://method.rihu.ac.ir/article_422_2cb7e7149050fc5f70a0f3d4cee815ae.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
01
16
تبیین ابعاد اخلاقی پژوهشهای تربیتی و رسالت مراکز آموزشی و پژوهشی
105
123
FA
سید مهدی
سجادی
email: sajadism@modares.ac.ir
علی
عبدالله یار
چکیده
پرداختن به ابعاد اخلاقی انجام پژوهشهای تربیتی، در کنار توجه به ملاحظات محتوایی، ساختاری، ماهیتی و روششناختی آن اهمیت بسیار دارد؛ چنان که بیتوجهی به ابعاد و ملاحظات اخلاقی انجام و اجرای یک پژوهش میتواند زیانهای بسیاری را برای موضوعات یا آزمودنیهای مورد تحقیق به دنبال داشته باشد. این زیانها میتوانند اعم از افشای اسرار آزمودنیها، دستکاری در دادهها، ارایهی تفسیرهای غلط و مغرضانه، سوءِاستفادهی سازمانها و مراکز مرتبط با تحقیق از دادهها یا تفاسیر و بهرهبرداریهای جانبدارانهی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باشند. پرهیز از زیانهای مذکور، از یک سو، مستلزم رعایت الزامات، اصول، قواعد و ملاحظات اخلاقی حاکم بر اجرای یک تحقیق، و از سوی دیگر، برخورداری افراد محقق از مجموعهای از صفات و فضایل اخلاقی مرتبط با انجام یک پژوهش است. پرداختن به این اصول، قواعد و فضایل از اهداف تدوین مقالهی حاضر است.
واژههای کلیدی: ابعاد اخلاقی تحقیق,اصول,قواعد,فضایل,بهرهبرداری از نتایج تحقیق,ارزشهای دموکراتیک
https://method.rihu.ac.ir/article_423.html
https://method.rihu.ac.ir/article_423_509012d0b093d2317062d58824b931ad.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
01
16
ساختگرایی اجتماعی
125
146
FA
علی
چاپرک
email: a_chaparak@yahoo.com
چکیده
در این مقاله، رویکرد ساختگرایی اجتماعی در حوزهی فلسفه و جامعهشناسی علم معرفی و بررسی میشود. از دید فلسفی، ساختگرایی اجتماعی با شکست فلسفههای علم استاندارد، چه اثباتگرا و چه ابطالگرا و مطرح شدن تزهایی مانند نظریهبار بودن مشاهدات، تعین ناقص نظریات و قیاسناپذیری پارادایمها، رقیب فلسفههای استاندارد علم است.
از لحاظ تاریخی، ساختگرایی اجتماعی، در دو جریان جامعهشناسی معرفت و جامعهشناسی علم ریشه دارد و به دنبال رسیدن به فهمی درست و کامل از علم در زمینهی اجتماعی آن است. با توجه به جایگاه ساختگرایی اجتماعی، در بررسی این رویکرد تلاش شده است از متون جامعهشناسی، در کنار متون فلسفهی علم استفاده شده، انواع برساختگرایی اجتماعی، ادعاها و نتایج هر کدام، به دقت بررسی گردند.
در نهایت، انتقادهای مطرحشده دربارهی ساختگرایی اجتماعی و پاسخهای آنان بررسی میشوند تا نقاط ضعف و قوت این جریان مشخص گردند.
واژههای کلیدی: ساختگرایی اجتماعی,جامعهشناسی معرفت,جامعهشناسی علم,نظریهبار بودن,تعین ناقص,قیاسناپذیری,نسبیگرایی
https://method.rihu.ac.ir/article_424.html
https://method.rihu.ac.ir/article_424_4a85aef3e05b8f1c05145e75cff91d7c.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
14
57
2009
01
16
علم و ساختارهای زیستی ـ عصبشناختی
147
165
FA
آرش
موسوی
email: arashmoussavi_ir@yahoo.com
چکیده
مدیریت مؤثر نهاد علم و سیاستگذاری عالمانه برای دستیابی به جامعهی علمی خلاق و مولد نیازمند شناختی تفصیلی از عوامل مؤثر بر فرایند تولید علم است. مجموعهای از عوامل زیستی، روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی بر دانشمند در جایگاه بازیگر اصلی میدان علم تأثیر میگذارد و رفتار علمی او را مشروط میسازد. مقالهی حاضر عوامل زیستشناختی مؤثر بر فعالیت علمی و نحوهی تأثیرگذاری آنها را آن طور که در ادبیات روانشناسیِ زیستشناختیِ علم بازتاب یافته، بازخوانی میکند. نسبت ساختارهای ژنی و عصبشناختی با هوش انسانی و فعالیتهای سطح بالای علمی در محققان، رابطهی ساختمان مغز و مناطق گوناگون آن با فعالیتهای گوناگون علمی و تأثیر جنسیت بر استعداد و علاقهی علمی و کم و کیف تولیدات علمی سرفصلهای عمدهی مورد بحث در مقاله است. مقاله علاوه بر این، به تأمل در باب اتخاذ رویکردی زیستی ـ روانشناختی در سیاستگذاری علمی و به بحث پیرامون نتایج رویکرد پیشنهادی برای تخصیص مؤثرتر منابع پژوهشی میپردازد.
واژههای کلیدی: ژنتیک,هوش,مغز,روانشناسی علم,عصبشناسی,جنسیت,سیاست علم
https://method.rihu.ac.ir/article_425.html
https://method.rihu.ac.ir/article_425_c071ce586fa959fc48f4cc76416dc8e6.pdf