پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
نقد روش پنهاننگاری در کاربست آن برای فلسفه فارابی
7
31
FA
مرتضی
بحرانی
استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی
mortezabahrani@yahoo.com
هرگونه بررسی و پژوهش نیازمند روش است. این ایده اگرچه، ایدهای جدید است، اما گویی در گذشته نیز کاربرد داشته است. پژوهشگران معاصر در بررسی و فهم فلسفه اسلامی کلاسیک تلاش کردهاند روش فلاسفه مسلمان در تألیف آثارشان را نیز به بحث بگذارند. در این مقاله تلاش شده است تا یکی از آرای لئو اشتراوس در باب روش فارابی در نگارش آثارش به نقد کشیده شود. اشتراوس در پی بررسیهای خود در باب فلسفه سیاسی اسلامی به این نتیجه رسیده بود که فیلسوفان مسلمان، و به طور خاص فارابی، به چند دلیل ، نوشتههای خود را به صورت رمزی و محفلی تألیف کردهاند، روشی که از افلاطون به ارث بردهاند و پس از فارابی به ابنمیمون نیز سرایت کرده است و بدون دریافت و فهم این روش، نمیتوان فهم درستی از فلسفة کلاسیک داشت. این درحالی است که این ادعا هم به لحاظ منطق درونی و هم با توجه به شرایط تاریخی عصر فارابی و قصد وی از تألیف اثر، ادعایی مخدوش است
فارابی,لئو اشتراوس, پنهاننگاری,فلسفه سیاسی کلاسیک
https://method.rihu.ac.ir/article_539.html
https://method.rihu.ac.ir/article_539_ab7196fd88351d4cd63fdbf69e696756.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
جستاری در مبانی معرفتی «علم العمران»
33
55
FA
غلامرضا
خدیوی
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
امروزه، بحث درباره «اسلامی کردن» علوم انسانی به یکی از چالشبرانگیزترین مباحث در آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است؛ به نحوی که در حال حاضر، گسترش این رشتهها منوط به پاسخ به «چیستی» و «چگونگی» «علوم انسانی اسلامی» است. نظر به اینکه یکی از رویکردهای کلیدی برای ورود به چنین گفتمانی تبیین مبانی معرفتی چنین رویکردی میباشد. مقاله پیشرو در پی آن است که با واکاوی مبانی معرفتی در یک نمونه الگویی اولیه(Archetype) و منحصر به فرد؛ یعنی «علم العمران» راهی را برای ورود به این گفتمان باز کند. پرداختن به مبانی معرفتی یک «علم انسانی» از منظر یک عالم مسلمان کلاسیک، میتواند در این زمینه راهگشا باشد. این مقاله با مراجعه مستقیم به کتاب <em>العبر</em> و با استفاده از تفسیر درونمتنی آن نشان میدهد که ابنخلدون توانسته است به عنوان یک عالم مسلمان مبانی معرفتی «علمی» در حوزه علوم انسانی را پایهریزی کند که میتواند مبنایی برای گفتمان «علوم انسانی اسلامی» باشد.
علوم انسانی اسلامی,ابنخلدون,مبانی معرفتی,علمالعمران
https://method.rihu.ac.ir/article_540.html
https://method.rihu.ac.ir/article_540_275ebbb6fd1516adc537cf4916bd4580.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
درآمدی بر نظریه مدیریت تحول در علوم انسانی (با تأکید بر نقش محوری عوامل جامعهشناختی)
57
94
FA
مسعود
آذربایجانی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
سید محمد حسین
کاظمینی
پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دانشپژوه سطح 4 حوزه علمیه و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
smhkazemeini@ut.ac.ir
تولید علم، فرایند شکلگیری و توسعه مرزهای دانش و نیز چگونگی تغییر و تحولات علمی از مسائلی است که مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه علم بوده و دیدگاههایی نیز در اینباره ارائه شده است. اگر چه میتوان گفت که امکانِ توسعه، پیشرفت و حتی دگرگونی علم مورد توافقی همگانی است، اما در اینکه این پیشرفت و تحول مدیریتپذیر است یا خیر، بحث و گفتگو وجود دارد. نوشتار حاضر تلاش میکند با نگاهی اجمالی به نظریات پیشرفت علم در ادبیات موجود، با رویکردی قیاسی ـ استقرایی و با استفاده از روشهای فراتحلیل، نظریه مدیریت تحول در علوم انسانی را تبیین کند. در این نظریه چهارچوب کلان، عناصر کلیدی و مؤثر در تحول علوم انسانی احصاء و با اولویتسنجی و وزندهی هر کدام، چگونگی ترابط و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر در راستای تحول در علوم انسانی بررسی میشود. عوامل جامعهشناختی، یعنی نهادهای سیاست، اقتصاد، تعلیم و تربیت و رسانه در سپهر ارزشهای دینی و اصول عقلانی مهمترین عوامل تأثیرگذار در مدیریت تحول علوم انسانی به شمار میآیند.
مدیریت علم,نظریه,علوم انسانی,علوم انسانی اسلامی,عوامل جامعه شناختی
https://method.rihu.ac.ir/article_541.html
https://method.rihu.ac.ir/article_541_95ae301ef13a8281c5d2835da4bdc600.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
روش تجربی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان
95
121
FA
عسکر
دیرباز
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم
a.dirbaz5597@gmail.com
نرجس
یزدانی
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم
salamny@chmail.ir
منطق ارسطویی حس را، به عنوان نقطۀ شروع هر علم، تنها در همان زمان مشاهده یقینآور میداند. علم حسی در دیگر زمانها و درباره موارد مشابه سکوت اختیار میکند. جزم و یقین نیز در محدودۀ قیاس و روش قیاسی منحصر میشود و دیگر روشها برای کسب اعتبار در نهایت باید به روش قیاسی بازگردانده شوند. علم حسی نیز برای توسعۀ دامنۀ یقین خود، در مسیر کسب اعتبار، روی به سوی قیاس دارد و در این مسیر باید از پل استقرا، قاعدهالاتفاقی و ... عبور کند تا به جایگاه رفیع تجربه دست یابد و از دولت سر قانون علّیت و فروع آن، به عنوان روشی کارآمد و معتبر در علوم طبیعی به کار گرفته شود. از دیدگاه فلسفۀ اسلامی، تنها در این صورت است که علوم طبیعی میتوانند به عنوان علومی متقن و قابل تکیه بر خود ببالند و تاج علوم حقیقی را بر سر نهند. این مقاله تلاش میکند تا مسیر رسیدن حس به غایت روششناسی ارسطویی، یعنی یقین، را ترسیم کند.
استقرا,تجربه,قاعده الاتفاقی,روش علوم طبیعی,علم طبیعی,مشاهدات
https://method.rihu.ac.ir/article_542.html
https://method.rihu.ac.ir/article_542_68e0a17ec020a8a442be75c9b2d45625.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
تعارض دو نگرش در فلسفۀ تکنولوژی و پژواک آن در فضای فکری ایران
123
142
FA
رهبر
محمود زاده
دانشآموختة دکتری فلسفه علم دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
این مقاله به بررسی بنیانهای روششناختی رویارویی دو نحلۀ فکری در باب فلسفۀ تکنولوژی و پژواک این رویارویی در فضای فکری ایران میپردازد. دو تن از متفکرانی که آرایشان در حوزۀ عقلانیت نقاد قرار میگیرد عبارتاند از: عبدالکریم سروش و علی پایا. در آن سوی، اندیشمندی که نظریاتش عمدتاً در چهارچوب فلسفۀ هایدگر قرار میگیرد، رضا داوری اردکانی است. سمت و سوی مقالۀ حاضر در جهت نقد اندیشۀ پیروان هایدگر است.
تکنولوژی,علم,عقلانیت نقاد,پدیدارشناسی,شهودگرایی,پوزیتیویسم,زبان,واقع گرایی
https://method.rihu.ac.ir/article_543.html
https://method.rihu.ac.ir/article_543_acaadfe164f087b0ff831209c4679b9b.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2015
03
21
نظام نوآوری در علوم انسانی
143
169
FA
آرش
موسوی
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
email: mousavi@nrisp.ac.ir
برنامۀ محوری پژوهش در رویکرد نظامهای نوآوری مطالعۀ تفصیلی و میانرشتهای بر روی نهادهایی است که تعاملات آنها با یکدیگر، عملکرد نوآورانه در سطح بخشی، منطقهای یا ملی را معین میکند. رویکرد مفهومی نظامهای نوآوری در سالهای میانی دهۀ 1980 میلادی از درون حوزۀ مطالعات نوآوری و سیاستگذاری علم و فناوری سر بر آورد و با سرعتی حیرتانگیز در یک مقیاس جهانی در محافل سیاستگذاری و حلقههای دانشگاهی جای خود را گشود و موقعیت خود را تثبیت نمود. در این رویکرد کمتر به علوم و فناوریهای نرم پرداخته شده است و به بیان دیگر، مفهوم نوآوری در این رویکرد به طور تلویحی به ابداعات تجاری شده در قلمرو علوم طبیعی و مهندسی اشاره دارد و علوم انسانی و نوآوری در این علوم را بیرون تصویر میگذارد. در مقاله حاضر تلاش میشود تا ظرفیتهای رویکرد نظامهای نوآوری را برای تحلیل موضوع نوآوری در علوم انسانی جستجو کنیم و ببینیم که این رویکرد چه کمکی در دستیابی به درکی بهتر از چالشهای نوآوری در قلمرو علوم انسانی میتواند به ما بکند
نظامهای نوآوری,علوم انسانی,فناوریهای نرم,نهاد,تقاضا در علوم انسانی
https://method.rihu.ac.ir/article_544.html
https://method.rihu.ac.ir/article_544_d32767142a875a70290ad6323a3ac00c.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
21
82
2014
03
21
مشکل رئالیست با معرفتشناسی تکاملی
171
193
FA
علیرضا
منصوری
استادیار گروه فلسفۀ علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
a_mansourius@yahoo.com
تلقی علم بهمثابۀ پدیدهای زیستشناختی در معرفتشناسی تکاملی (یا تطوری) متضمن در نظر گرفتن ویژگیهایی برای علم است که ممکن است با دیدگاه رئالیستها در مورد صدق نظریههای علمی، عینیت آنها و نیز عقلانیت و پیشرفت در سیر تحول علم همخوانی نداشته باشد. مسئلهای که در این مقاله به آن میپردازیم، این است که معرفتشناسی تکاملی چه مشکلاتی را برای رئالیست ایجاد میکند و آیا رئالیست میتواند معتقد به معرفتشناسی تکاملی باشد؟ پاسخ اجمالی مقاله این است که رویکرد عقلانیت نقاد، به دلیل تلقی خاصش از عقلانیت، عینیت و نقش صدق درخصوص نظریههای علمی، برخلاف رویکردهای موجهگرایانه، ظرفیت لازم را برای تلائم و سازگاری دیدگاه رئالیستی و معرفتشناسی تکاملی داراست.
معرفتشناسی تکاملی,رئالیسم علمی,عقلانیت نقاد,عقلانیت,عینیت,صدق
https://method.rihu.ac.ir/article_941.html
https://method.rihu.ac.ir/article_941_6f0f8a01d80159f5b9fbee9d4cee6c3a.pdf