پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
سیاستگذاری اقتصادی از منظر اخلاق فضیلت؛ درسهایی برای اقتصاد اسلامی
7
33
FA
سید هادی
عربی
عضو هیئ علمی دانشگاه قم
sharabi@rihu.ac.ir
حسین
زندی
دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و پژوهشگر مؤسسه مبانی و مدلهای اقتصادی بومی
<span style="font-size: large;">سیاستگذاری اقتصادی اساساً بر نوعی رویکرد اخلاقی مبتنی است که هدف و جهت آن سیاست را تعیین میکند. در اقتصاد متعارف رویکرد «فایدهگرایی»، بنیان اخلاقی سیاستها را شکل میدهد. در فلسفه اخلاق، فایدهگرایی، رقیبان دیگری از جمله «فضیلتگرایی» دارد که ابتنای سیاستها بر آنها، نتایج متفاوتی را به دنبال دارد. در این مقاله، فضیلتگرایی بهعنوان بدیلی برای فایدهگرایی در سیاستگذاری اقتصادی بررسی و به این سؤال پرداخته شده که این رویکرد اخلاقی، چگونه میتواند در عرض فایدهگرایی، به ایفای نقش و اثرگذاری در سیاستها بپردازد. </span><br />در این خصوص نظام تعلیم و تربیت بسترساز بسیار مهمی برای سیاستهای اقتصادی است و فایدهگرا یا فضیلتگرا بودن افراد جامعه تا حد زیادی در این نظام رقم خورده و سپس زمینه را برای سیاستهای اقتصادی فایدهگرا یا فضیلتگرا فراهم میکند. ضمن اینکه سیاستهای اقتصادی میتوانند بهطور مستقیم فضائل را در جامعه ترویج یا آنها را تضعیف و حتی تخریب کنند که در این صورت جامعه مجبور به پرداخت هزینههای اخلاقی و مالی فراوانی برای جبران کارکردهای از دست رفته فضائل است. رویکرد فضیلتگرا در اخلاق، به دلیل قرابتهایی که در مبانی خود با تعالیم اسلامی دارد، میتواند دلالتهایی برای اقتصادی اسلامی به همراه داشته باشد
اخلاق و اقتصاد,سیاستگذاری اقتصادی,فضیلتگرایی,فایدهگرایی,اقتصاد اسلامی
https://method.rihu.ac.ir/article_1351.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1351_4e326600de9928a8385d6d0d4e5386a2.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
روش تحقیق در رفتار سازمانی با تأکید بر دانش اصول فقه
35
55
FA
محسن
منطقی
0000000289892652
عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی آموزشی امام خمینی (ره)
manteghi@iki.ac.ir
دانش رفتار سازمانی با مطالعه پدیدههای انسانی در سازمان، درصدد بهبود روند فعالیتها است. اندیشمندان روشهای متعددی را برای تحقیق رفتار سازمانی تاکنون شناسایی کردهاند. یکی از این روشها، «تحلیل گفتمان» یا «تفاوتها در معانی» است. در این روش محققین تلاش دارند که با به کارگیری تکنیکهای متعدد ویژگیها و خصوصیات تاریخی چیزهای گفته شده و چیزهای ناگفته را در سازمان شناسایی کنند. با مطالعهی یافتههای محققین در این حوزه که بیشتر متاثر از تفکر هرمونتیک است؛ مشاهده میشود که این روش، به جای روشنگری برای کاربران، مسیر ابهام را نشان میدهد. این در حالی است که آموزههای دانش اصول فقه میتواند راهگشای مناسبی برای شناسایی «تفاوتها در معانی» باشد. این موضوع در مطالعات مدیریت و سازمان، مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق تلاش شده است از روش تحلیلی – توصیفی استفاده شود. بر این اساس، با شناسایی مفاهیم مرتبط در حوزه تحلیل گفتمان و اصول فقه، به توصیف آنها پرداخته شده و سپس با تحلیلهای عقلی، راهحلهای موثر شناسایی شده و تطبیقهای مناسبی بین گزارههای دانش علم اصول فقه و تحقیق در رفتار سازمانی ارائه شده است.
رفتار سازمانی,تحلیل گفتمان,اصول فقه
https://method.rihu.ac.ir/article_1353.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1353_d48b8c7989e57c10eeb6c070d02bf57a.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
نقش فردگرایی روششناختی در ساخت نظریه در دانش اقتصاد
57
73
FA
حمیدرضا
مقصودی
دکترای علوم اقتصادی، پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری
maghsoodi@isu.ac.ir
سیدمحمدرضا
امیری تهرانی
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
<span style="font-size: large;">نظریهپردازی در دانش اقتصاد مبتنی بر پیشفرضهایی روششناختی صورت میگیرد که دانستن این پیشفرضها نظریهپرداز را نسبت به استحکام نظریهای که به دنبال آن است آگاهتر میسازد. از جملۀ این پیشفرضها، فردگرایی روششناختی است که بر پیشفرض معرفتشناختیِ «تحویل» بنا شده است. </span>
<span style="font-size: large;">تفکر اجتماعی متعارف در اولین تحویل، جامعه را از عناصر فرامادی میزداید؛ در تحویل دوم جامعه را صرفاً بشری میداند و آن را از عناصر غیربشری پالایش میکند و در تحویل سوم این عناصر بشری را دارای خصوصیات مشترک و مساوی میداند و انسان نوعی نماینده را ترسیم میکند؛ نهایتاً در چهارمین تحویل با جمع جبری انسانهای یکسان، نظریۀ اجتماعی را تولید میکند. تحویل سوم و چهارم، فردگرایی روششناختی را در نظریهپردازی اجتماعی نمایان میسازد.</span>
در نوشتار حاضر پس از طرح نقش تحویلانگاری در ایجاد فردگرایی روششناختی به نحوۀ ورود این پیشفرض روششناختی به عرصۀ نظریهپردازی در دانش اقتصاد پراخته شده و تلاش شده است سازوکار تأثیرگذاری فردگرایی روششناختی در ساخت نظریات اقتصادی روشن شود. مطابق با نتایج این پژوهش، فردگرایی روششناختی در سه ساحت «انسان در مقام تعریف»، «انسان در مقام باور» و «انسان در مقام رفتار» به نظریهپردازی دربارۀ انسان نوعی اقتصادی پرداخته است
تحویلگرایی,فردگرایی روششناختی,نظریۀ اقتصادی,فرد نوعی,انسان عقلانی
https://method.rihu.ac.ir/article_1354.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1354_04c01153906b5b48773e312fdd6db834.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
طرح و نقد مبادی معرفتی لیبرالیسم سیاسی جان رالز
75
96
FA
محمدرضا
طاهری
دکترای اندیشه سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع)
taheri_777@yahoo.com
فرشاد
شریعت
استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)
farshad_shariat@yahoo.com
یکی از مهمترین وجوه لیبرالیسم سیاسی رالز نسبت آن با حقیقت است. به گفته وی لیبرالیسم سیاسی تلقی خودش از عدالت را درست یا صادق معرفی نمیکند، بلکه آن را معقول میداند. این رویکرد رالز معضل مهم توجیه را پیش روی وی قرار میدهد. وی برای حل این معضل راه حلهای متفاوتی مثل وضع اولیه، تعادل تأملی، اجماع همپوش و برقراری رابطه میان اختیار و عینیت ارائه میکند که در این مقاله طرح و سپس با روش تحلیل انتقادی، مثل تحلیل نحوه استدلال، کیفیت استنتاج نتایج از گزارهها، انسجام و استخراج مفروضات ناگفته در استدلال، نقد میشود. در پایان نشان داده میشود که اجتناب رالز از حقیقت به موجب تحکیم سلطه فکری غرب بر جهان میشود و تنها راه رهایی از این سلطه بازگشت متفکران اسلامی به حقیقت و معناست.
تلقی سیاسی از عدالت,معرفتشناسی,توجیه,صدق,معقولیت
https://method.rihu.ac.ir/article_1355.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1355_0dae0f44ba6ecc82b1e9ca41a201d907.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
تأملی بر رابطه معرفتشناسی علوم سیاسی و روششناسی پستمدرن با تأکید بر آرای دریدا
97
117
FA
کاظم
شیخلر
کارشناسی ارشد علوم سیاسی
k.sheykhlar@gmail.com
این مقاله تلاش میکند تأملی در رابطه میان روششناسی پستمدرن و معرفتشناسی علوم سیاسی داشته باشد. رابطهای که حداقل از نیمه قرن بیستم به این سو دارای تأثیرات شگرفی بر روشهای پیشین داشته و بنمایه اصلی مباحث پستمدرن تلقی شده است. شالودهشکنی که بسیاری از صاحبنظران پستمدرنیسم، دریدا را پدر آن دانستهاند، بهعنوان روششناسی پستمدرن و محور مطالعات و مبنای تجزیه و تحلیل این حوزه معرفی شده است. مفهومی که حداقل به زعم دریدا صرفاً در پی دگرگونسازی ساختارها نیست، بلکه در کنار این مهم به تجدید ساختاری متفاوت میاندیشد. این اندیشه نهفته که در ذات شالودهشکنی است، ارتباط وثیقی با اصول مبحث معرفتشناسی دارد که در این مجال در حوزه علوم سیاسی به آن پرداخته شده است. از دیگر دلایل ارتباط این دو مفهوم، استقلال ذاتی در بهرهبرداری از مفهوم علم است که بهویژه در علوم سیاسی به افزایش قدرت تحلیل مسائل مربوط میانجامد و بهعنوان نتیجه بحث به آن اشاره میکند
روششناسی,معرفتشناسی,پستمدرنیسم,شالودهشکنی,علوم سیاسی
https://method.rihu.ac.ir/article_1356.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1356_a6f35c7a928b9b3b2c7511051b502a5c.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
کیفی یا کمی: تأملی بر امکان ادغام روششناسیهای کیفی و کمی
119
140
FA
احسان
مرزبان
دانشجوی دکترا، دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت
e.marzban@ut.ac.ir
دانشمندان علوم مختلف در سالهای اخیر نه تنها به سودمندیهای بهرهگیری همزمان از رویکردهای کمی و کیفی، بلکه به مزایای تلفیق معنایی این دو رویکرد درون بسترِ شناختیِ واحد، پی بردهاند. رویکرد پسامدرن، متضمن نوعی چارچوب شناختی نوین با مدل ذهنی تازهای در تحلیل پویاییهای نوظهور است و با زیر سؤال بردن تقسیمهای سنتی میان کمی/کیفی یا عینی/ذهنی، در پی توسعه فضای آگاهی بشر و گشودن امکانهای معرفتشناختی تازهای به روی دانش میباشد. این پژوهش، کوششی برای بررسی امکان ادغام هستیشناسانه روششناسیهای کمی و کیفی در بستر میان رشتهای (با تأکید بر دانش آیندهپژوهی) است. مدیریت عدم قطعیتهای فزاینده و پدیدارشونده، پیشران اصلی مسیر تطور روشهای آیندهپژوهانه بوده است و ایجاد رابطهای تکاملی و رفتوبرگشتی میان اذهان خبرگان و نرمافزارهای بسیار پیشرفته و هوشمند میتواند کلیدی برای گسترش محتوایی مفهوم منابع دانشی در آیندهای نه چندان دور باشد. یک ایده اولیه در این مسیر، مثال «دلفی پابرجا» است که با تکیه بر همین امکان، سیستمهای خبره را مکمل افراد خبره ساخته و میکوشد مزایای دو روش دلفی و برنامهریز پابرجا را در قالب روششناختی تازهای، با هم ترکیب کند
روش کمی,روش کیفی,معرفتشناسی آیندهپژوهی,روش دلفی,برنامهریزی پابرجا
https://method.rihu.ac.ir/article_1357.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1357_c5d84809528c40be5ce3b4710cdd4374.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
روایت در جایگاه تحقیق و تحقیق در جایگاه روایت: نکات اشتراک و افتراق
141
169
FA
محسن
نوغانی
0000-0002-6065-0502
دانشیار جامعهشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
noghani@um.ac.ir
اعظم
عباچی
دانشجوی دوره دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
azam.abachi@gmail.com
روایت کنشی قدیمی است که هنوز هم در سراسر جامعه مدرن در هزاران شکل از رمان گرفته تا بازیهای رایانهای نمود یافته است. در عین حال هنوز حوزه تحقیق روایی از نوینترین رویکردهای پژوهشی است. از اینرو به سرعت در حال تحول میباشد. این مقاله به بررسی شکل نو ظهوری از تحقیق روایتی، بهعنوان روایت در جایگاه پژوهش (NAR) میپردازد. ابتدا به بررسی فرم آشنای تحقیق روایتی میپردازیم که تحقیق در جایگاه روایت (RAN) است و بر مبنای ابزار پژوهش استاندارد (بهعنوان مثال، مصاحبهها، مجلات ...)، و بر پایه مشارکت جمعی و تجارب شرکتکنندگان به طریق ترکیب روایی طراحی شده است. در ادامه آن را از نظر اشاعه و مخاطب، جمعآوری دادهها و تحلیل، بیانیه هدف و تم بررسی میکنیم. دررویکرد روایت در جایگاه پژوهش (NAR) زبان و شکل روایت، ذهنیت و تعمیم و معیارهای ارزیابی بررسی میشود. در مقابل RAN که فرایند ترکیب روایت، ثانویه است و مشارکت جمعی در پژوهش بسیار حیاتی است، در NAR روند ترکیب روایت بهعنوان مهمترین ابزار مقدماتی جمعآوری دانش است و بر تشریک مساعی شرکتکنندگان تکیه نمیکند. مقاله حاضر به کاوش در معیارهای بدیلی که برای پژوهشگران روایتی مطرح شدهاند پرداخته و در کل، برخی توافقها و همپوشیها بین این معیارها دیده میشوند
روایت,روایتگری,رویکرد روایتی RAN,رویکرد روایتی NAR
https://method.rihu.ac.ir/article_1358.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1358_f7f0f0a4541db605d67cc060483964a1.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
روش چالمرز در بحث آگاهی: تفکیک در مسائل
171
187
FA
مهدی
ذاکری
دانشیار دانشگاه تهران
zaker@ut.ac.ir
سید مصطفی
حسینی
0009-0003-6446-8868
کارشناس ارشد فلسفه (گرایش منطق) دانشگاه اصفهان
hosseini.mostafa1980@gmail.com
چالمرز راه حل مسئلة آگاهی را در تفکیک امور پدیداری از امور روانشناختی میداند. او معتقد است عمده راهحلهایی که برای تبیین آگاهی ارائه شدهاند به هوشیاری (که در قلمرو امور روانشناختی جای میگیرد) میپردازند، نه به خودِ آگاهی. چالمرز نخست با استناد به شهود (منظر اولشخص) آگاهی را درمییابد، سپس با رد نگرشهای فیزیکالیستی، از غیرفیزیکی بودن و تحویلناپذیریِ آگاهی دفاع میکند و سرانجام با تفکیک دو قلمروی پدیداری و روانشناختی، تلاش میکند تا حل مسئلة آگاهی را به مسیر درست خود (یعنی قلمرو پدیداری) هدایت کند.
از سوی دیگر، چالمرز طبیعیگرا است و به همین دلیل آگاهی را (برخلاف دوگانهگرایان سنتی) از طبیعت جدا و متعالی نمیکند، بلکه آن را بهعنوان نیرویی بنیادین (و غیرفیزیکی) در کنار دیگر نیروهای بنیادین فیزیکی مینشاند و از این طریق تلاش در تبیین آگاهی دارد. موضوع این مقاله نفسِ تفکیکهای چالمرز است؛ نه مسئلة دشوار آگاهی. به باور چالمرز برای بررسی آگاهی باید از دیدگاه اول شخص بدان نگریست، اما اشکال این دیدگاه این است که از خطاپذیری این منظر و دسترسپذیری بیشتر منظر سومشخص غفلت میکند
مسئلهی دشوار آگاهی,دیوید چالمرز,آگاهی پدیداری,دوگانهگرایی طبیعیگرایانه,منظر اولشخص,منظر سومشخص,فرارویدادگی
https://method.rihu.ac.ir/article_1376.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1376_607cda4c576e7c8fe19da22441545f45.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
هایدگر و مسئله جنسیت، در آثار لوس ایریگاری و ژاک دریدا
189
209
FA
سیده آمنه
میرخوشخو
دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه مازندران (نویسنده مسئول)
sa.mirkhoshkhou@gmail.com
سهیلا
صادقی فسایی
دانشیار علوم اجتماعی دانشگاه تهران
از دهه هشتاد میلادی، نظرات هایدگر، از مهمترین فیلسوفانِ حوزه پدیدارشناسی، مورد توجه برخی از نظریهپردازانی قرار گرفت که رویکرد جنسیتی را وارد فلسفه میکردند و یا از منظر جنسیت به فلسفه میپرداختند. متفکران اروپایی و بهویژه شاخه فرانسوی آن، از پیشگامان این رویکرد بودند. ژاک دریدا، فیلسوف ساختارشکن پست مدرن، و لوس ایریگاری، فمینیست معروف در حوزه فلسفه و روانکاوی، آثار هایدگر را با ابتنا به دغدغههای نظری و فکری خویش بازخوانی کردند. اولی با رویکرد ساختارشکنی با تمرکز بر مفهوم دازاین و عدم توجه به ویژگیهای جنسیتی آن، «فاقد جنسیت بودن» دازاین را کانون نقد خود از فلسفه هایدگر قرار داد و دیگری با تمسک به فلسفه هوا و «فراموشی هوا» در تفاسیر خود از هایدگر، بنیان تفسیری جنسیتمدار بر فلسفه هایدگر نهاد. در این مقاله، ضمن شرح و بیان نظرات فلسفی این دو با استفاده از رویکرد تشریحی، به دنبال پاسخ برای این پرسش هستیم که چه نسبتی میان اندیشه فلسفی هایدگر با فراموشی جنسیت برقرار است؟ و رابطه میان جنسیت و اندیشه هایدگر در جریان فرانسوی چیست؟ این نوشته، بازنمایی تفسیری جنسیتمدار از اندیشه هایدگر با استفاده از نظریه دریدا و لوس ایریگاری است
هایدگر,جنسیت,دریدا,ساختارشکنی دازاین,لوس ایریگاری,فراموشی هوا
https://method.rihu.ac.ir/article_1377.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1377_9544879fe1a4113f5d49925dc3868455.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
23
90
2017
03
21
بازخوانی رویکرد شهید صدر در مورد هویت علمی اقتصاد اسلامی
211
234
FA
محمد جواد
توکلی
استادیار گروه اقتصاد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
mj_tavakoli2@yahoo.com
شهید صدر (ره) هنگام بحث از هویت اقتصاد اسلامی از این عنوان که اقتصاد اسلامی علم نیست، استفاده میکند. این بیان عمدتا به مفهوم نفی هویت علمی اقتصاد اسلامی در دیدگاه ایشان تفسیر شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی، ضمن بازخوانی دیدگاه شهید صدر در مورد هویت علمی اقتصاد اسلامی، این فرضیه مطرح میشود که هرچند ایشان علم اقتصاد اسلامی به مفهوم دیالیکتیکی، اثباتی محض و پیشینی را نفی میکنند، ولی امکان تدوین آن به دو روش پسینی استقرائی و قیاسی را ممکن میداند. یافتههای مقاله نشان میدهد که در نظر شهید صدر تحقق علم اقتصاد اسلامی، به عنوان دانشی اثباتی، مشروط به تحقق(عینی/فرضی) مذهب اقتصادی اسلام به عنوان ساختارهای نهادی مورد نظر اسلام است. در این چارچوب علم اقتصاد اسلامی میتواند دو کارکرد تشریح کارآمدی مذهب اقتصادی اسلام (ساختارهای نهادی ایجاد شده) و کمک به تکمیل گزارههای تجویزی آن (بعد تجویزی مذهب اقتصادی) را داشته باشد.
: هویت اقتصاد اسلامی,شهید صدر,علم اقتصاد اسلامی,مکتب اقتصاد اسلامی,اقتصاد هنجاری,اقتصاد اثباتی
https://method.rihu.ac.ir/article_1378.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1378_dbe3e60dca3418e2e8bd3c763ddd2bf3.pdf