پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
سیمای پارادایمی آیندهپژوهی: از بازخوانی تا بازنمایی آیندههای یکپارچه
1
17
FA
علی
کمیجانی
دکترای آینده پژوهی، مدرس و محقق
komijani.afs@yahoo.com
محمدرحیم
عیوضی
استاد تمام علوم سیاسی، دانشگاه شاهد
ra.eivazi@yahoo.com
10.30471/mssh.2020.5852.1953
امروزه آیندهپژوهی بهعنوان یک حوزه مستقل و ساختارمند در قلمروهای علمی حضور چشمگیری دارد و بنیاد مطالعات و پژوهشهای راهبردی را تشکیل میدهد. آیندهپژوهی دانش تحلیل، اکتشاف، طراحی و برپایی هوشمندانه آینده است و ریشه در نظام تدبیر بشری دارد و بر مهندسی، خلق و بازآفرینی آگاهانه، فعالانه و پیشدستانه آینده تأکید میکند. آیندهپژوهی و مسئله اکتشاف و شکلبخشی آینده تابع مبانی، اصول و قواعدی است که در قالب چارچوبهای مستحکم نظری و مفهومی تحت عنوان پارادایمها انعکاس مییابند و ساماندهی مشاهدات، قالببندی ادراکات و جهتگیری اقدامات را مدیریت مینمایند.<br /> <br /> مقاله حاضر با محوریت روششناسی توصیفی−تحلیلی، ضمن تبیین مفهوم و منطوق پارادایم، به بازخوانی پارادایمهای متعارف آیندهپژوهی−اثباتی، تکاملی و انتقادی− میپردازد و در ادامه، نگاشت و خوانشی نوین از پارادایم نوظهور این حوزه −آیندههای یکپارچه− ارائه میدهد. بازخوانی فرایند تحول و گذار پارادایمی معطوف به ظهور پارادایم آیندههای یکپارچه حکایت از توسعه ظرفیت آیندهپژوهی در پردازش مسائل و تبدیل آیندهپژوهی به یک حوزه فراطبیعی دارد.
آیندهپژوهی,پارادایم,اثباتی,تکاملی,انتقادی,یکپارچه
https://method.rihu.ac.ir/article_1753.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1753_306f5107c636b3b43c7a11c764fcc097.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
نقد و بررسی قرائت طه حسین از اندیشههای ابنخلدون (ابنخلدون؛ جامعهشناسی مدرن یا متفکری اشعری؟)
19
33
FA
رضا
تسلیمی طهرانی
پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات
rtaslimitt@gmail.com
حمید
پارسانیا
استاد دانشگاه تهران
h.parsania@ut.ac.ir
10.30471/mssh.2020.6591.2050
این مقاله به دنبال بررسی و تحلیل قرائت اجتماعی و معرفتی طه حسین از اندیشه ابنخلدون و نقد و ارزیابی آن است. در این راستا، با استفاده از روش اسنادی و تاریخی، پس از تحلیل دیدگاهها و نقدهای طه حسین در مورد اندیشه ابنخلدون، نقدهای او در چند محور برجسته و تلاش میشود تا با عنایت به پیشزمینههای نظری طه حسین و با بررسی جهانبینی و سنت نظری ابنخلدون، دیدگاههای طه حسین در مورد اندیشه ابنخلدون نقد و ارزیابی شود.<br /> این تحقیق نشان میدهد که طه حسین از دریچۀ نگاه اثباتگرای خویش و براساس جهانبینی علم مدرن به نقد دیدگاههای ابنخلدون پرداخته است؛ در حالی که ابنخلدون در سنت فکری کلامی اشعری بوده و از جهانبینی کاملاً متمایزی برخوردار بوده است. در نتیجه، به نظر میرسد، نقدهای طه حسین بر اندیشههای ابنخلدون در بسیاری موارد بیتوجه به پیشزمینههای نظری او صورت گرفتهاند و به همین دلیل نمیتوانند درست باشند.
طه حسین,ابن خلدون,اثبات گرایی,کلام اشعری,تفکر اجتماعی
https://method.rihu.ac.ir/article_1750.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1750_b946ec345a76d98dc31b55125621f11b.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
روششناسی پژوهشی علم طراحی بهمثابۀ یک روششناسی راهحل محور
35
50
FA
رضا
حسان
استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)
hesan@irandoc.ac.ir
رحمان
شریف زاده
پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)
rahman_sharifzadeh@yahoo.com
امیرحسین
صدیقی
استادیار؛ پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)
seddighi@irandoc.ac.ir
10.30471/mssh.2020.6139.1980
علم طراحی اخیراً بهعنوان یک روششناسی پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است. این روششناسی تفاوتهای مهمی با روششناسیهای کمّی و کیفی متداول دارد و بهعنوان یک روششناسی عملگرایانۀ راهحلمحور در نظر گرفته میشود. باوجوداین، همانطورکه خواهیم دید روششناسی پژوهشی علم طراحی نه در مقابل روششناسیهای کمّی و کیفی بلکه دربردارندۀ آنهاست. روششناسی علم طراحی از سطح توصیف و تبیین فراتر میرود و در جهت حل مسئله گام برمیدارد. ازاینرو هدف اصلی روششناسی پژوهشی علم طراحی تغییر نگاه از مسئلهمحوری به راهحلمحوری است و بدینسان تغییر جهت از رویکردهای توصیفی−تبیینی صرف به رویکردهای تجویزی.<br /> با وجود اهمیت این روششناسی برای عرصههایی چون مدیریت، مدیریت فناوری اطلاعات، سیاستگذاری و برخی دیگر از حوزههای علوم انسانی، در ایران توجه چندانی به آن نشده است. این بیتوجهی تا حدی باعث شده است که بیشتر پژوهشگران به ویژه در حوزههای علوم اجتماعی پژوهشهای خود را به توصیف، تبیین، و تحلیل مسائل معطوف کنند و وارد فرایند طراحی راهحل برای مسائل نشوند. این مقاله ضمن معرفی و تحلیل علم طراحی بهعنوان یک روششناسی پژوهشی، کاوش مبانی فلسفی آن، و طرح چهارچوبهای مطرح این حوزه، به بررسی کاربست آن در ایران خواهد پرداخت.
علم طراحی,روششناسی پژوهش,روششناسی کیفی,روششناسی کمی,فناوری اطلاعات
https://method.rihu.ac.ir/article_1771.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1771_291b01d603d8060e6dac2bb36205a14a.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
تبیین روششناختی از مصاحبه رئالیستی
51
68
FA
حمید
دهقانیان
جامعه شناسی فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،قم
h.dehghanian63@gmail.com
علی
سلیمی
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
ali_salimi@rihu.ac.ir
10.30471/mssh.2020.6818.2084
استراتژی تحقیق پسکاوی مبتنی بر فلسفه رئالیستی، یکی از چهار راهبرد پژوهشی در علوم اجتماعی است که با وجود مبانی فلسفی و روششناختی لازم، به جهت پیچیدگی تبیین مکانیسمی و کمبود ابزار مناسب تحقیق، پژوهشگران این عرصه را با تنگناهای جدی مواجه کرده است. مصاحبه رئالیستی (تئوری محور) ابزار نوظهوری است که سعی نموده کمبودهای موجود در این زمینه را جبران نماید. نبود ادبیات روشی مکفی برای انجام این نوع مصاحبه، به خصوص در جامعه علمی کشور، انگیزهای شد تا این مقاله، علاوه بر تبیین مبانی نظری و برشمردن وجوه متمایز مؤلفههای این مصاحبه نسبت به مصاحبههای رایج در دو سنت کمی و کیفی، شیوههای اجرایی آن را نیز توصیف نماید. یافتههای تحقیق نشان میدهد که هویت متمایز مصاحبه رئالیستی به واسطه قرار گرفتن تئوری محقق بهعنوان موضوع گفتگو در مصاحبه، تعبیه عملکردهای آموزش−یادگیری و تمرکز مفهومی، نقش پویا و تخصصمحور محقق در هدایت مصاحبه و معیارهای متفاوت در مراحل گردآوری، تحلیل و اعتباربخشی به یافتهها، کارکرد این مصاحبه را از سطح رایج تنظیم یا تفسیر صرف دادهها، فراتر میبرد.
"ارزیابی,آموزش – یادگیری,پسکاوی,تمرکز مفهومی,تبیین مکانیسمی,مصاحبه رئالیستی"
https://method.rihu.ac.ir/article_1782.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1782_0b2c30e9d1b5eab593bb2b9d1488c069.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
تحلیل انتقادی، کوششی روششناختی برای مواجهه با مناسبات قدرت
69
81
FA
یاسر
باقری
0000-0002-2356-2810
عضو هیئت علمی برنامهریزی اجتماعی دانشگاه تهران
yaser.bagheri@ut.ac.ir
غلامرضا
غفاری
دانشیار گروه برنامه ریزی اجتماعی دانشگاه تهران
ghaffary@ut.ac.ir
10.30471/mssh.2020.4574.1765
ناکامی نسبی پارادایمهای اثباتگرایی و تفسیرگرایی در مواجهه با قدرت، با وجود توانمندیهای زیاد آنها در پژوهش و توصیف و تبیین روابط آشکار و روبنای حوزههای اجتماعی مرسوم، توجه به پارادایم سوم (انتقادگرایی) را ضرورت میبخشد. امّا پارادایم انتقادگرایی نیز با وجود توان بالای خود برای نفوذ به زیر پوست مناسبات قدرتِ تنیده شده در واقعیت اجتماعی، از مشکل بزرگی رنج میبرد و آن، نداشتن این پارادایم از روشی ایجابی برای انجام پژوهشهای تجربی در حوزههای اجتماعی است. برمبنای چنین پدیدهای، پژوهش حاضر در پی تعریف روش پژوهشی ذیل پارادایم انتقادگرایی و رویکرد واقعگرایی انتقادی است؛ بهنحویکه این روش بتواند به تولید و گردآوری داده از میدان بپردازد و نه اینکه فقط به نقد پژوهش دیگران بسنده کند.<br /> <br /> در این مسیر، ضمن نقد و بررسی و تعدیل فهم از پارادایم انتقادگرایی، به تدوین «روش تحلیل انتقادی» روی آورده شده است. بنیان روش یادشده بر حفظ سوژگی سه سوژۀ «مصاحبهشونده»، «مصاحبهکننده» و «مخاطب» در جریان پژوهش است؛ بدین معنا که مصاحبهشونده را واجد خطای عمد یا سهو میداند که در لحظه مصاحبه از لحظه کنش فاصله دارد، مصاحبهکننده باید با توسل به ابزارهای مختلف و دادههای موازی، دست به ارزشیابی داعیههای مصاحبهکننده بزند و سرانجام با بیان شفاف استدلالها، امکان ارزشیابی و قضاوت درباره پژوهش را برای مخاطب فراهم کند. بنابراین روش تحلیل انتقادی با رعایت سوژگی سوژههای یادشده میکوشد تا ضمن نفوذ به زیر پوست سطوح قدرت، در قالب یک پژوهش علمی باقی بماند.
انتقادگرایی,روش تحلیل انتقادی,مناسبات قدرت,واقعگرایی انتقادی,سوژهبودگی
https://method.rihu.ac.ir/article_1764.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1764_35884aa66cee0e11a22ed1e72b88423e.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
2588-5774
26
105
2020
12
21
معیارهای اصلاح قوانین
83
94
FA
محمد
رحیمی
0000-0003-3810-8626
گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
mohammadrahimi6942@gmail.com
سارا
زارع
0000-0003-3959-6975
گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
sarahzare315@gmail.com
وحیده
زاده باقری
0000-0002-7107-6235
گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
zad.nahid@gmail.com
10.30471/mssh.2020.6443.2038
هرچند قوانین الزاماً باعث ایجاد نظم و جلوگیری از تخلفات و تعدیات اعضای جامعه مدنی نخواهد شد، ولی با تنظیم و تصویب آنها موجبات ایجاد نظم عمومی نسبی و جلوگیری از تخلفات افراد نابهنجار را فراهم میآورد. منتها با توجه به ماهیت قواعد حقوقی و ارتقای سطح شعور و فرهنگ بشر در طول زمان ضروری است که قواعد و قوانین حقوقی مطابق فرهنگ و عرف جامعه هدف باشند. از آنجا که ممکن است در گذشته به صورت عرفی و یا قانونی قواعد و مقرراتی تصویب و پذیرفته شده باشند که در حال حاضر ناکارآمد و یا متروکه شدهاند و همچنین با توجه به اینکه ماهیتهای حقوقی پویا و تحث تأثیر تغییرات اجتماع هستند، از اینرو جهت ایجاد نظم و تسهیل زندگی اجتماعی اصلاح قوانین امری ضروری است. در این مقاله به صورت نظری و با استفاده از روش کتابخانهای به دنبال پاسخگویی به این پرسش هستیم که چه معیارهایی برای اصلاح قوانین جهت پویایی ماهیتهای حقوقی قابل استفاده میباشد. با توجه به موضوع، هدف، زمان و مکان پژوهشگران معیارهای تاریخی، علّی، تطبیقی، اخلاقی و موردی میتواند مورد استفاده پژوهشگر قرار گیرد تا مقدمات اصلاح قوانین را فراهم آورد.
"معیارهای بازنگری قوانین ","اصلاح قوانین","معیار اصلاح قانون","نحوه تغییر قانون","بازنگری قوانین"
https://method.rihu.ac.ir/article_1770.html
https://method.rihu.ac.ir/article_1770_c71a2f3b2ec968dd8dafdd1b5b44dab9.pdf