2024-03-28T21:10:09Z
https://method.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=310
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
روش، نظریه و نسبت میان آن دو؛ واکاوی مفهوم روش و نظریه از دو منظر کمّی و کیفی
کیوان
جورابچی
این مقاله به بررسی دو مفهوم کلیدی روش و نظریه در پژوهشهای تجربی میپردازد. مقاله با قرار دادن این دو مفهوم در بستر روششناسی پژوهشی، معانی و رویکردهای متفاوت به آنها را از دو منظر روششناسی کمّی و کیفی مورد بررسی قرار میدهد. بدین منظور ابتدا ویژگیها و ابعاد روششناسیهای کمّی و کیفی در پژوهشهای تجربی تشریح میشوند و سپس، پس از بررسی تطبیقی میان این دو و ذکر نقاط تشابه و تفاوت آنها، فرایند پژوهش در هر یک از این دو رویکرد مد نظر قرار میگیرد. در ادامه مقاله ماهیت نظریه، بهمثابه جزء مکمل روش در پژوهشهای تجربی، از منظر دو دیدگاه کمّی و کیفی و ترکیب آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. در نهایت مقاله با استفاده از «گونهشناسی نظریهها» و توسل به مفهوم «دور هرمنوتیکی» دیدگاه خود را در مورد نسبت میان روش و نظریه در پژوهشهای تجربی بیان مینماید و به تبیین نقش «چارچوبهای نظری» در طرح این نوع از پژوهشها میپردازد.
روش
نظریه
روششناسی کمّی
روششناسی کیفی
گونهشناسی نظریهها
چارچوب نظری
2019
03
21
1
28
https://method.rihu.ac.ir/article_1560_3caa746fff63a776ddf472bff50ff48e.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
بازخوانی مدل اجتهادی تجربی علم دینی
حسین
بستان
اندیشة علم دینی با وجود کوشش های صورت گرفته در دهه های اخیر از سوی موافقان و مخالفان آن هنوز به نقطه روشنی نرسیده است. این مقاله با هدف بازخوانی یکی از مدلهای علم دینی، موسوم به مدل اجتهادی - تجربی که نخستین بار در اوائل دهه 1380 مطرح شد و به تدریج در ضمن چندین کتاب و مقاله شرح و بسط یافت، پس از توضیح کوتاهی درباره جایگاه این مدل در میان دیدگاههای علم دینی و معرفی کلّی مبانی و روششناسی این مدل، به رفع ابهامات و اشکالات آن در خلال ده محور پرداخته است. این محورها عبارتاند از: سقوط در دام تجربه گرایی، وابستگی به پارادایمهای غربی، ابهام در تفکیک سطوح علم به تجربی و فراتجربی، عدم عینیت، عدم کفایت گزارههای متون دینی برای تولید علم، احتمال ابطال تجربی گزارههای دینی، ترجیح معرفت ضعیفتر بر معرفت قویتر، ابهام در وجه نامگذاری علم دینی، ابهام در امکان پیشرفت و مشکل عدم خلاقیت.
علم دینی
علوم انسانی اسلامی
مدل اجتهادی- تجربی
علم و ایدئولوژی
2019
03
21
29
49
https://method.rihu.ac.ir/article_1561_f1200a74c69ccca256026a3ea6a857fa.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
صورتگرایی ریاضی در اقتصاد؛ بررسی تاریخی و ارزیابی دیدگاه موافقان و مخالفان
محسن
کشاورز
علیرضا
پورفرج
بهرغم اینکه اقتصاد بیش از سایر رشتههای علوم اجتماعی از ریاضیات برای تبیین و پیشبینی بهره میبرد، اما کاربرد این روشها در علم اقتصاد، با مخالفتهای جدی نیز روبهرو بوده است. در تحقیق حاضر ضمن بررسی سیر تاریخی و مبانی نظری کاربرد ریاضیات در علم اقتصاد، به مهمترین مباحث مطرح شده از دیدگاه موافقان و مخالفان روش ریاضی پرداخته، نتایج و پیامدهای این رویکرد روششناختی تبیین میگردد. نتیجه پژوهش حاکی از این است که ریاضیات، علم اقتصاد را در زمینههایی از قبیل مدلسازی، سازگاری درونی، آزمونپذیری تجربی، سیاستگذاری اقتصادی و تسهیل ارتباطات علمی، یاری بسیار نموده است. این در حالی است که محدودیتهای موجود در ریاضیات کلاسیک، انتقاداتی از قبیل سادهسازیهای افراطی، انتزاعی شدن و فاصله از واقعیت، تضعیف ماهیت تجربی اقتصاد و حذف عناصر کلیدی از تحلیل اقتصادی را متوجه علم اقتصاد نموده است. با وجود این، گرایش اقتصاددانان به شاخههای نوین ریاضی همانند نظریه بازیها، نظریه آشوب و منطق فازی تا حد بسیار زیادی توانسته است با کاهش دادن محدودیت مدلهای ابتدایی، رهیافت نوینی در مطالعات اقتصاد ریاضی بگشاید
روش شناسی اقتصاد
روش ریاضی
اقتصاد محض
فرمالیسم
2019
03
21
51
78
https://method.rihu.ac.ir/article_1571_4a5fa31efe2bcfa8ab9dc75bec7bc190.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
روششناسی پژوهش مروری و نقش آن در تولید دانش: توسعه یک گونهشناسی
امیر
شهسواری
جمیله
علم الهدی
پیشینه پژوهشی بدست آمده از پژوهشهای پیوسته و متکامل دانشمندان، از سرمایههای بزرگ جامعه علمی محسوب میشود که در صورت بهرهبرداری مناسب، میتواند نقش کمنظیری در تولید دانش داشته باشد. دراینراستا پژوهش مروری نوعی از تحقیقات است که هدف آن، مطالعه مستقل و روشمند پیشینه پژوهش برای اکتشاف، توصیف، تلفیق، تبیین و یا نقد الگوها، روابط و روندهای قابل مشاهده در پیکره دانش میباشد که ازطریق پژوهشها و منابع مرتبه اول، به راحتی امکان بررسی آن وجود ندارد. اما گاهی تصور میشود مقالات مروری برخلاف مقالات علمی پژوهشی، و مشابه با مقالات علمی ترویجی، نوآوری خاصی ندارند و صرفاً به بازگویی نتایج پژوهشهای پیشین میپردازند. ازاینرو هدف پژوهش حاضر عبارت است از بررسی ظرفیت تحقیقات مروری در تولید دانش و مفهومسازی انواع این پژوهشها و در نهایت ارائه یک گونهشناسی جامع از مقالات مروری. نتایج این پژوهش که با روش فراترکیب انجام شده نشان میدهد دامنه گسترده پژوهشهای مروری را میتوان ذیل سه معیار: دامنه، سازماندهی و اهداف مرور، طبقهبندی کرد و میتوان حداقل ده گونه متمایز از مقالات مروری را شناسایی کرد که هر یک کارکرد خاص خود را در تولید دانش دارند
تحقیقات مروری
مرور ادبیات
مقاله مروری
تولید دانش و گونهشناسی
2019
03
21
79
105
https://method.rihu.ac.ir/article_1572_3b5af6077d5ad6a9d6f8397be57675d5.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
نگاهی فلسفی به روش تحقیق در روانشناسی
مسعود
اذربایجانی
موضوع این مقاله تبیین فلسفی مراحل و گونه شناسی روش تحقیق در روانشناسی است. روش این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی متون و منابع روانشناسی و بررسی انتقادی آنها با روش عقلی فلسفی است. یافتههای این پژوهش در چهار بخش: گزارش، تحلیل، طبقهبندی و نقد ارائه شده است. مراحل روش تحقیق را میتوان در چهار عنوان برشمرد: بیان مسئله؛ پیشینه پژوهی؛ جمعآوری اطلاعات؛ و تحلیل، تفسیر و ارزیابی اطلاعات. در رویکردهای پژوهشی سه گانه کمّی، کیفی و ترکیبی، ماهیت کمّیت، یکی از اعراض نهگانه فلسفی است که عدد، شکل و زمان از اقسام آن است و ریشه در پارادایم اثباتگرایی دارد. کیف نیز یکی از اعراض است و در پژوهشهای کیفی با سه دسته کیفهای محسوس، استعدادی و نفسانی سروکار داریم. بنیانهای فلسفی پژوهش کیفی در تفسیری بودن، ارتباطی بودن، انعکاسی و کیفی بودن است. هرچند روشهای کمّی و کیفی ناظر به پارادایم های متفاوت هستند، امّا معطوف بودن به مسئله واحد و مکمل بودن آنها دلیل بهره گیری از آنها در رویکردهای ترکیبی است.
روش تحقیق در روانشناسی
تبیین فلسقی
روش کمّی
روش کیفی
روش ترکیبی
2019
03
21
105
137
https://method.rihu.ac.ir/article_1573_66d2e84b84ace2508550c3081dc80091.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1398
25
98
ناتوانی احتمالگرایی در پاسخ به «ایراد وُلتِر»
سیدمحمدمهدی
اعتمادالاسلامی بختیاری
میرسعید
موسوی کریمی
طبق رویکرد رایج به استنتاج بهترین تبیین (IBE)، فرضیهای که بهترین تبیین را برای پدیدههای در دستِ بررسی ارائه میدهد، احتمالاً صادق است. یکی از مهمترین چالشهای پیشِ روی این نحوه استدلال، «ایراد وُلتِر» است. مطابق با این اشکال، دلیلی نداریم ملاکهای انتخاب بهترین تبیین، محتملترین تبیین را به دست دهند. هدف اصلیِ این نوشتار پرداختن به ایراد وُلتِر در چارچوب احتمالگرایی (بیزگرایی) است؛ اینکه آیا بر اساس اصلهای موضوع احتمال و نتایج آن، از جمله قضیه بیز، میتوان بهترین تبیین را محتملترین تبیین دانست؟ در این راستا نشان میدهیم با وجود این که به نظر میرسد میتوان IBE را در چارچوب بیزگرایی جای داد، اولاً IBE و بیزگرایی دو گونه استدلال ناسازگار با یکدیگرند؛ ثانیاً در مواردی نظریهای از سوی دانشمندان به عنوان بهترین تبیین انتخاب میشود که از احتمال کمتری نسبت به تبیینهای رقیب برخوردار است و ثالثاً قضیه بیز شواهدی که رقابت فرضیههای تبیینگر در فرآیند IBE بر سر آنها در گرفته است را نادیده میگیرد. بدین ترتیب، نتیجه خواهیم گرفت احتمالگرایی پاسخ مناسبی برای ایراد ولتِر فراهم نمیآورد
ایراد ولتِر
تبیین
احتمال
بیز
2019
03
21
139
150
https://method.rihu.ac.ir/article_1574_2858748ed166b19d173aea1f96b28041.pdf