2024-03-29T05:12:25Z
https://method.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=39
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
نقد روش شناسی اقتصاد اسلامی شهید صدر از دیدگاه واقعگرایی انتقادی
سید محمدرضا
امیری طهرانی زاده
عماد
افروغ
اغلب محققان دانشگاهی اقتصاد اسلامی در جهان، دانش آموختگان جریان اصلی علم اقتصاد هستند که تحت تأثیر فردگرایی روششناختی است. از این رو فردگرایی روششناختی آگاهانه یا ناآگاهانه در پژوهشهای اقتصاد اسلامی تأثیرگذار بوده است. نظر به این که پرداختن به روش تحقیق بر خود تحقیق تقدم رتبی دارد، تأمل درباره تناسب و امکان به کاربستن فردگرایی روششناختی در مطالعات اقتصاد اسلامی از یک سو، و بررسی ظرفیت و قابلیت دیگر مکاتب روششناسی برای حمل مفاهیم اقتصاد اسلامی ضروری است. این ضرورت برای تحقیقات اقتصاد اسلامی صورت گرفته در حوزههای علمیه نیز مطرح است. زیرا از سویی فقه شیعه به طور سنتی درباره احکام فردی بحث میکند، و از سوی دیگر شاهد حضور مفاهیم کلی و جمعی در آموزههای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام هستیم. از این رو کاوش درباره روش شناسی مناسبی که بتواند جایگاه و نسبت فرد و جامعه را رعایت کند، ضروت دارد. در این مقاله با توجه به قابلیتهای رویکرد واقعگرایی انتقادی، میزان سازگاری آن با روش شناسی اقتصاد اسلامی شهید سید محمدباقر صدر، به روش تحلیلی نقد و ارزیابی میشود. مقاله درباره این مسأله نتیجه گیری میکند که واقعگرایی انتقادی از این ظرفیت برخوردار است که مقولات روش شناختی شهید صدر هم چون اصول، کشف، روبنا و زیربنا، واقعی بودن، اخلاقی بودن، عقیده، مفهوم، و عاطفه را توجیه کند.
روش شناسی
هستی شناسی
اقتصاد اسلامی
شهید سید محمدباقر صدر
واقعگرایی انتقادی
2014
08
20
7
31
https://method.rihu.ac.ir/article_153_56a350476dab80e0565df5c47ab61325.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
سطح انتظار از نظریه علمی روابط بینالملل
مجتبی
عبدخدایی
محدودیتهای مطالعاتی در حوزه روابط بینالملل، برخی از اندیشمندان این قلمرو را به سوال پیرامون ماهیت علمی نظریهپردازی در این حوزه واداشته و این پرسش را فرارو نهاده است که معیار نظریه علمی روابط بینالملل چیست؟ و علمی بودن آن به چه معنا ممکن است؟ ایده اصلی این نوشتار بر این است که میزان در علمی بودن نظریهپردازی روابط بینالملل، توفیق نظریهها در طراحی و ابداع نظاموارههای انگارهای و ترسیم مکانیسمهایی است که بتواند به سوالات اصلی این حوزه پاسخ دهد، وقایع این عرصه را تبیین کند و از سازگاری و انسجام درونی برخوردار باشد. آنچه این توانمندی تبیینی را میسازد، ابداع مفاهیم و انگارههایی است که فهمپذیری روابط پدیدهها را به ارمغان میآورد و فهمپذیری نیز رکن اصلی تبیین است. هدف این نوشتار آن است که نشان دهد عدم توافق بر معیارهای روششناسانه، مانع از جستجوی معیارهای مورد اتفاق پیرامون نظریهپردازی و به تبع آن امکان سنجی این مقوله نیست؛ زیرا اگر چنین اتفاق نظری هر چند بصورت نانوشته وجود نداشت، امکان گفتگوی علمی پدیدار نمیشد. این نوشتار با نقد نگاه دستوری به شاخصههای علمی نظریه و با تاکید بر اهمیت مباحث هستی شناسانه، نشان میدهد که معیار نظریهپردازی و ورود به عرصه رقابت نظریهها، میزان توفیق نظریات در پاسخ به سوالات مطرح در این عرصه است. این نوشتار در پایان شاخصههایی را بعنوان معیار نظریهپردازی علمی در حوزه روابط بین الملل سامان داده است.
نظریهپردازی
نظریه روابط بینالملل
نظریه علمی
هستیشناسی تولید علم
سیاست بینالملل
رئالیسم انتقادی
2014
08
20
33
63
https://method.rihu.ac.ir/article_154_153aafb63e7bce67d97735271aa69ef3.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
نیمقرن نبرد دیدگاهها
یاسر
باقری
بیش از نیمقرن است که پیرامون همکاری و ناهمکاری ایرانیان با ادعاهای به شدت مغایری مواجهایم که هیچ یک قصد کرنش در برابر دیگری را ندارد. مسأله اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاههای مغایر موجود پیرامون همکاری و ناهمکاری ایرانیان از منظر روششناختی و توضیح علل مغایرت دیدگاهها از روزن روششناختی است. روش انجام این پژوهش، از نوع کیفی و اسنادی و به طور خاص به روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی بوده است. جمعیت آماری این پژوهش شامل همه پژوهشهایی است که در آن پیرامون وضعیت همکاری در جامعه ایران اظهارنظر شده است. اگرچه اختلاف دیدگاهها براساس آرای مارکس، مانهایم، تریگ و... میتواند ناشی از جایگاه اجتماعی اقتصادی و منافع صاحبنظران باشد، در این پژوهش به دلیل تمرکز بر متون موجود، به بازتاب آنها در شیوه انجام پژوهش و نحوه دستیابی به دیدگاه در چارچوب متون خود صاحبنظران بسنده شده است. برمبنای یافتههای پژوهش دو گزاره نظری، به عنوان عوامل اساسی برای توضیح این مغایرتها، از منظر روششناختی، آشکار میشود: «ضعف در روش انجام پژوهش» و «نبود جامعه علمی نقاد».
دی یاه
مغایرت
همکاری
ناهمکاری
جامع علمی
مشارهت
روششداسی
لمتون
2014
07
23
65
91
https://method.rihu.ac.ir/article_155_fc842a98ddf718e67693e5565d634df3.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
واژههای علمی، تغییر مفهومی و بیرونیگرایی سمانتیکی
کیوان
الستی
حسین
شیخ رضایی
در دیدگاه غالب در مورد دلالت واژهها فرض بر این است که اگر مرجع سمانتیکی یک واژه نوع طبیعی، در مراسم نامگذاری خاصی تثبیت شده باشد، این واژه (تا زمانی که به انگیزه واحدی به کار گرفته شود) همیشه و در هر شرایطی به همان مرجع ارجاع خواهد داد. با این حال در سالهای اخیر شواهدی ارائه شده است، مبنی بر اینکه واژههای دقیقی که امروز به کار میبریم، در آینده کاربردی قابل پیشبینی نخواهند داشت و کاربرد آنها تا حد زیادی وابسته به اتفاقات و شرایط آینده خواهند بود. اگر اینطور باشد مرجع سمانتیکی آنها نیز تحت تاثیر اینگونه اتفاقات تصادفی ممکن است به اشکال متفاوتی ظاهر شوند. گری ابز، جوزف لاپورت و هنری جکمن، هر کدام به طور جداگانه (و با رویکرد مجزایی) تلاش کردهاند این پدیده را بررسی و در قالب فرضهای ابتدایی در مورد دلالت واژهها بگنجانند. در این مقاله راه حل مجزایی ارائه میشود و نشان داده میشود که دیدگاههای مطرح شده هر کدام میتواند تعبیر جداگانهای از این رویکرد جایگزین باشند. برای این منظور پس از شرح مساله، دیدگاههای افراد نامبرده بررسی شده و در انتها از دیدگاه جایگزین دفاع خواهد شد.
اسم عام
محمول
مرجع سمانتیکی
بیرونیگرایی سمانتیکی
ماهیت متافیزیکی یک نوع
ماهیت سمانتیکی یک نوع
2014
07
23
93
118
https://method.rihu.ac.ir/article_156_ec46c0219bd0e1ea26eb596ba5f4566e.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
بررسی فضای حاکم بر علوم اجتماعی از منظر علمشناسی
رهبر
اشنو یی محمودزاده
مرتضی مردیها در کتاب فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماع به دفاع از آرای علمشناختی تامس کوهن میپردازد و با نقل قول از جی.سی.پسرون مبنی بر اینکه فضای کنونی علوم اجتماعی یک فضای غیر پوپری است، به نقد آرای علمشناختی کارل پوپر میپردازد. در این مقاله آرای مردیها از دو جهت نقد میشود: الف. نشان داده میشود مردیها اگرچه به نقد و نفی رویکرد پوپر میپردازد، امّا آنچه خود به عنوان روش درست و مناسب برای استدلال و تحلیل در حوزه علوم اجتماعی معرّفی میکند، حتّی اگر برگرفته از آرای پوپر نباشد، دست کم همسو با نظریّات پوپر و ناهماهنگ با آرای کوهن است. ب. استدلال میشود که پروژه دفاع از عقلانیتکه بخشی از پروژهای است که مردیها آن را دنبال میکند، با اتخاذ رهیافت سنجشناپذیری که کوهن مدافع و مروج آن بود، عملاً عقیم میماند و به پروژهای ضد خود تبدیل میشود.
علوم اجتماعی
استدلال طبیعی
تحلیل موقعیت
عقلانیت
کارل پوپر
تامس کوهن
2015
02
20
119
133
https://method.rihu.ac.ir/article_157_d4c6401b0d216b3919bd0c9da7111a2c.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
رهیافتی بر هستیشناسی اقتصاد مقاومتی
فرهاد
رهبر
امیرعلی
سیفالدین
امیرحسین
رهبر
هر یک از مکاتب اقصادی بر جهانبینی خاصی متکی هستند و هر جهانبینیای، سازوکارهای علّی خاصی را برای توجیهِ تغییراتِ اجتماعی و اقتصادی مفروض میدارد و بر آن مبنا دستوراتی صادر میکند. این مقاله در ابتدا با استفاده از رویکرد چند سطحی و با تکیه بر پیشرفتهای اخیر در نظریهی پیچیدگی، بینِ هستیشناسی دو جریانِ ارتودکس و هترودکسِ اقتصادی در باب طبیعتِ گذارهای اجتماعی و اقتصادی داوری و مصالحه ایجاد میکند. در گام بعدی بر مبنای نظرات اسلامشناسانِ برجستهی مکتب جعفری اثنی عشری، در باب حرکت، تحوّل و تطور سیستمهای اجتماعی- اقتصادی و کلان تاریخ، بر غنای چارچوبهای رایج افزوده و آنها را مناسبِ کاربندیِ در مقولهی نوظهورِ اقتصاد مقاومتی میکند. رویکرد این نوشتار، تطبیقی، تحلیلی و بدیههگرایی است.
در نهایت با طرحِ یک موردکاوی تاریخی، اجمالاً شایستگی چارچوبِ هستیشناسانه به دست آمده را در ارائه توجیهاتِ مناسب از حقیقت بیرونی به بوتهی آزمایش میگذارد.
آینده پژوهی
فلسفهی تاریخ
کلان تاریخ
اقتصاد نئوکلاسیک
اقتصاد تکاملی
اقتصاد مقاومتی
2014
07
23
135
161
https://method.rihu.ac.ir/article_158_8b3dff3227e1a9e601305fa229e3168f.pdf
روش شناسی علوم انسانی
1608-7070
1608-7070
1393
20
78
چالش گذار از تن به روان
حسن
بلند
حیدر
دوست کافی
استفاده از مبانی و روشهای روانسنجی برای اندازهگیری شناختها، رفتارها، هیجانها، تجربهها و پدیدههای دینی، روندی است که در شاخههای علوم مرتبط با «مطالعه علمی دین» از قبیل روانشناسی و جامعهشناسی دین رایج است. پیشفرض ناگفته و کمابیش بررسی ناشده این روند، همسان انگاشتن خصیصههای روانی و خصیصههای منحصر به حیات دینی –خصیصههای روحی- است. در این گزارش، ضمن اشاره به شواهدی دال بر ناهمسانی خصیصههای روانی و خصیصههای روحی یا تردید معقول در همسان انگاشتن آنها، چارچوب کلی پژوهشی معرفی میشود: کمیسازی دینورزی برای محقق شدن باید بر دو چالش گذار از تن به روان و گذار از روان به روح چیره شود و برای نیل به این مقصود از تأسیس یا تکیه بر بنیادهای چهارگانه هستیشناختی و معرفتشناختی ناگزیر است. در این مقاله چالش گذار از تن به روان که در مسأله دیرینه تن و روان ریشه دارد و به گونهای روشمند و بسامان در ثنویت دکارتی صورتبندی شد و از طریق ایراد کمیت به یکی از مهمترین موانع تحقق اندازهگیری روانی بدل گشت، مورد بحث قرار گرفته است.
کمّیسازی دینورزی
اندازهگیری روانشناختی
مسأله تن/روان
ثنویت دکارتی
روانسنجی
2014
07
24
163
193
https://method.rihu.ac.ir/article_159_18448fce97a672e746a652def583eed2.pdf