تعریف علیتی نام یکی از تعریفهای ممکن از اشیاست. هر جا که قوه شناخت درصدد شناسایی یک شیء برحسب واقع برآید، حاصل شناخت خود را در بهترین وضعیت به صورت تعریفی ارائه میدهد که آن شیء را هم از اشیای دیگر متمایز و هم چیستی حقیقی آن را مشخص میکند. تعریف علیتی در مرتبه عالی خود، چیستی واقعی معرَّف را با ارائه علت واقعی آن نشان میدهد و در مرتبه فروتر، چیستی واقعی معرّف را با ارائه معلول یا اثر واقعی آن به نمایش میگذارد. بدین ترتیب، تعریف علیتی یکسره بر رابطه علیت و معلولیت میان اشیاء تکیه زده است.
کشف رابطه علیت و معلولیت در میان اشیاء جز از راه فعالیتهای تصدیقی عقل ممکن نیست. عقل در نیک پیمودن این فعالیت تصدیقی به برهان تکیه میزند: قیاسی که از حیث محتوا و صورت میتواند عقل را به وضعیت شناخت (مطابق با واقع) یقینی رساند. تبیین علیتی اشیاء، حوادث و فرآیندها در هر علم حقیقی وابسته به ارائه برهان است.
در این مقاله سعی میشود تا رابطه تبیین علیتی و تعریف علیتی مشخص شود؛ بهطوریکه بتوان از هر تبیین علیتی که حضور آن در همه علوم امری شناخته شده است، یک تعریف علیتی، چه در سطح عالی و چه در سطوح دیگر، فراهم آورد. گستره اینگونه تعریف، از علوم تجربی طبیعی، انسانی، علوم ریاضی تا علوم عقلی را زیر پوشش قرار میدهد
)