عربی, سید هادی, معارفی, محسن. (1399). چارچوب هنجاری سیاستگذاری عمومی در سه لایۀ «فضیلتمداری»، «فقه الأولویه» و «فقه الموازنه». حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی, 26(104), 47-64. doi: 10.30471/mssh.2020.6002.1959
سید هادی عربی; محسن معارفی. "چارچوب هنجاری سیاستگذاری عمومی در سه لایۀ «فضیلتمداری»، «فقه الأولویه» و «فقه الموازنه»". حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی, 26, 104, 1399, 47-64. doi: 10.30471/mssh.2020.6002.1959
عربی, سید هادی, معارفی, محسن. (1399). 'چارچوب هنجاری سیاستگذاری عمومی در سه لایۀ «فضیلتمداری»، «فقه الأولویه» و «فقه الموازنه»', حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی, 26(104), pp. 47-64. doi: 10.30471/mssh.2020.6002.1959
عربی, سید هادی, معارفی, محسن. چارچوب هنجاری سیاستگذاری عمومی در سه لایۀ «فضیلتمداری»، «فقه الأولویه» و «فقه الموازنه». حوزه و دانشگاه
روش شناسی علوم انسانی, 1399; 26(104): 47-64. doi: 10.30471/mssh.2020.6002.1959
چارچوب هنجاری سیاستگذاری عمومی در سه لایۀ «فضیلتمداری»، «فقه الأولویه» و «فقه الموازنه»
در بخش عمومی اقتصاد اسلامی، طیف وسیعی از ملاحظههای اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در ارزیابی و انتخاب برنامهها و سیاستهای عمومی در نظر میشوند؛ ولی این امر به معنای ایدئالنگری بدون چارچوب و منطق نیست. این مقاله دغدغۀ ترسیم منطق و چارچوب سیاستگذاری عمومی در اقتصاد اسلامی را دارد. بررسی کتابهای تخصصی علوم اقتصادی، فلسفۀ اخلاق، آرای اندیشمندان مسلمان و متون اسلامی، با روش تحلیلی−توصیفی نشان میدهد ارزیابی سیاست و برنامههای اقتصاد اسلامی دارای ساختاری چند لایه است. در لایۀ نخست (سیاستگذاری فضیلتمدارانه) تمام معیارهای مهم سیاستگذاری عمومی (مشروعیت، کارایی، برابری، آزادی و استقلال) در ارزیابی برنامهها لحاظ میشود و هیچکدام به بهانه رهایی از موقعیتهای دشوار متعارض، فدای دیگری نمیشود؛ در لایۀ دوم (سیاستگذاری فقهالاولویه) موقعیتهای متعارض مد نظر قرار میگیرد و برنامههای بخش عمومی با استفاده از قواعد و معیارهای اولویت در چهار مقصد «حفظ اصل اسلام و نظام اسلامی»، «حفظ جان انسانها»، «حفظ تعالی جامعه» و «حفظ و رشد بهزیستی مادی» و هر کدام در سه رتبه ضروریات، حاجیات، تحسینیات رتبهبندی میشوند؛ در لایۀ سوم (سیاستگذاری فقه الموازنه) اهم و مهم کردن، با استفاده از معیارهای توزین و تحلیل هزینه فایدۀ اجتماعی در سطح «مصلحت نهایی مسئله مورد بحث» دنبال میشود و آنچه در مجموع مقدم میشود، احتمالاً نفع بیشتری را عاید اجتماع مسلمانان میکند.
1. استیگلیتز، ژوزف ای. (1391)، اقتصاد بخش عمومی، ترجمه دکتر محمدمهدی عسکری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
2. امام خمینی (1378)، کتاب البیع، تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe.
3. پارسونز، واین (1392)، مبانی سیاستگذاری عمومی و تحلیل سیاستها، ترجمۀ حمیدرضا ملک محمدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
4. پینکافس، ادموند (1382)، از مسئلهمحوری تا فضیلتگروی؛ نقدی بر تحویلگرایی در اخلاق مقدمه، ترجمه و تعلیقات سیدحمیدرضا حسنی و مهدی علیپور، قم: انتشارات دفتر نشر معارف.
5. حجازیفر، سعید و صباحالهدی باقری کنی (1390)، «فضیلتهای محوری در سازمانهای فضیلتمدار»، فصلنامۀ علمی ترویجی اسلام و پژوهشهای مدیریتی، ش3، ص122−150.
6. حسنی، حمیدرضا و مهدی علیپور (1382)، تعلیقاتکتاباز مسئلهمحوری تا فضیلتگرایی، قم: انتشارات دفتر نشر معارف.
11. زرقاء، محمد انس (1384)، «ارزیابی طرح و تنزیل ارزش زمان»، ترجمه محمدتقی نظرپور، درسهایی در اقتصاد اسلامی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
12. سالخورده، معصومه و عباس پسندیده (بهار 1396)، «تحلیل و تبیین ماهیت استدلال "خیر و ابقی، در قرآن کریم»، فصلنامۀ علمی پژوهشی مطالعات تفسیری، ش29، ص171−184.
18. عربی، سیدهادی و حسین زندی (بهار 1396)، «سیاستگذاری اقتصادی از منظر اخلاق فضیلت، درسهایی برای اقتصاد اسلامی»، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، ش90، ص17−33.
19. عربی، سیدهادی، محمدجواد رضایی و مهدی موحدی بکنظر (بهار و تابستان 1392)، «نظریه اخلاق هنجاری و دلالتهای آن در سیاستگذاری اقتصادی، درسهایی برای اقتصاد اسلامی»، دو فصلنامۀ معرفت اقتصادی، شماره پیاپی 8، ص29−50.
20. عشایری منفرد، محمد و سیدحمید جزائری (زمستان 1390)، «قلمرو مصلحت و عدالت در قلمرو احکام و حقوق زنان»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ش54، ص7−58.
21. علی آبادی، عبدالصمد و رضا اسفندیاری (بهار و تابستان 1394)، «واکاوی قاعده دفع افسد به فاسد از دیدگاه مذاهب فقهی»، دوفصلنامه پژوهش نامه مذاهب اسلامی، ش3، ص9−32.
22. علیدوست، ابوالقاسم (1384)، «فقه و مقاصد شریعت»، فصلنامۀ تخصصی فقه اهل بیتb، ش41، ص118−158.
23. عیوضلو، حسین (بهار و تابستان 1389)، «مروری بر معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در تطبیق با چارچوب شریعت اسلام»، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال دوم، ش2، ص5−26.
24. قرائتی، محسن (1388)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
25. القرضاوی، یوسف (1996)، فی فقه الاولویات، دراسه جدیده فی ضوء القرآن و السنه، الطبعه الثانیه، قاهره: مکتبه وهبه.
26. کاشیان، عبدالمحمد (بهار و تابستان 1397)، «معیارهای سیاستگذاری اقتصادی: از اقتصاد متعارف تا اقتصاد اسلامی»، نشریۀ علمی سیاستگذاری اقتصادی، سال دهم، ش19، ص107−139.
33. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1380)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
34. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1385)، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات مدرسه امام علی بین ابیطالب.
35. موحدی، محمدجواد و مژگان گلزار اصفهانی (مرداد1390)، «نقد و ارزیابی وظیفه گرایی»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره چهارم، ش4، ص28−36.
36. نظری، حسن آقا (1390)، مبانی بخش عمومی در اقتصاد اسلامی، تهران: سمت.
37. نقوی، سیدمحمدعلی، احمد محقر و زهره علویراد (1395)، «جامعهگرایی و اجتماعی بودن فضیلت»، فصلنامۀ جامعهشناسی سیاسی ایران، ش2، ص19−41.
38. هاشمی رفسنجانی، اکبر و دیگران (1386)، تفسیر راهنما، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
39. Ackerman, Frank; And Kerry Smith and Lisa Heinzerling (2004), "Cost-benefit analysis is often used to support industry wish lists. Should we blame the method or the masters?", American Prospect, https://prospect.org; No 7696.
40. Adler D. Matthew and Eric A. Posner (1999), "Rethinking Cost-Benefit Analysis", The Law School, The University of Chicago, Yale Law Journal, No. 109, pp 165-247.
42. Bueno, Ethan; Normative Framework; Handout (2019/08), University of Chicago, http://home.uchicago.edu/bdm/pepp/normative.pdf
43. Rachels, James (2003), The Elements of Moral Philosophy, New York, NY: McGraw-Hill.
44. Robert, Christopher, and Richard Zeckhauser (2011), "The Methodology of Normative Policy Analysis", HKS Faculty Research Working Paper Series RWP11-004, John F. Kennedy School of Government, Harvard University.
45. Tanzi, Vito (2011), Government versus Markets – The Changing Economic Role of the State, New York, Cambridge University Press, 2011.
Zerbe O. Richard And Tyler Scott (2011), "A Primer for Understanding Benefit-Cost Analysis"; The Daniel J. Evans School of Public Affairs; University of Washington.