توصیف ژرف سه‎بعدی؛ واکاوی عناصر بنیادین پژوهش در آثار مرتضی فرهادی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی گروه توسعه و سیاست‌گذاری اجتماعی دانشگاه تهران

10.30471/mssh.2022.8620.2327

چکیده

سال‎ها ممارست و مواجهات مبتکرانه با میدان سبب یافتن رویکرد پژوهشی خاص و روش‎شناسی ویژه‎ای شده که مرتضی فرهادی را به پس‎زدن لایه‎های صوری پدیده‎ها و دستیابی به واقعیت اجتماعی مجهز کرده است. این رویکردها و روش‎ها به دلیل آنکه از بطن جامعه ایران برآمده‎اند، احتمالاً توان بالاتری برای عبور از دشواری‎های شناخت‎شناسی یا رهزنان حقیقت در این میدان دارند؛ بنابراین تصریح انتظام فنون یادشده در آثار فرهادی که مسئله پژوهش حاضر را تشکیل می‎دهد، می‎تواند به شناخت بهتر پژوهشگران از جامعه ایران کمک کند. هدف اصلی پژوهش حاضر، کوشش برای استخراج عناصر بنیادین پژوهش به‎ویژه روش‎شناسی بومی در آثار مرتضی فرهادی و ارائه تصویری مصرح از آن است.
روش پژوهش پیش‌رو کیفی و معطوف به آثار مرتضی فرهادی است. براساس یافته‎های پژوهش، فرهادی ضمن بهره‎گیری از واقع‎گرایی استعلائی از روش‎شناسی خاصی بهره می‎برد که به‎اختصار «توصیف ژرف سه‎بعدی» نامیده می‌شود. فرهادی در این روش، هم به ژرفای اجزای یک پدیده، هم به پویایی تاریخی آن و هم به گستره جغرافیایی پدیده مورد مطالعه توجه دارد؛ بدین‎ترتیب روش وی، ترکیبی از روش‎های موردی، تاریخی و تعمیم‎پذیر می‌باشد که به‎خوبی همبسته و از انسجام درونی برخوردار است

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. ایمان، محمدتقی و احمد کلاته (1392)، روش‎شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    2. باقری، یاسر و غلامرضا غفاری (1399)، «تحلیل انتقادی، کوششی روش‎شناختی برای مواجهه با مناسبات قدرت»، فصلنامه علمی روش‎شناسی علوم انسانی، ش105، س26، زمستان، ص69−
    3. برت، پارک (1397)، فلسفه علوم اجتماعی: به سوی پراگماتیسم، ترجمه محمد هدایتی، تهران: نشر شب‎خیز.
    4. بلیکی، نورمن (1384)، طراحی پژوهش‎های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
    5. بنتون، تد و یان کرایب (1389)، فلسفه علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‎پرست و محمود متحد، تهران: نشر آگه.
    6. تریگ، راجر (1386)، فهم علم احتماعی، ترجمه شهنار مسمی‎پرست، تهران: نشر نی.
    7. توحیدی‎نسب، زینب و مرضیه فروزنده (1392)، رئالیسم انتقادی، تهران: مؤسسه بوستان کتاب.
    8. دنسکامب، مارتین (1398)، راهنمای پژوهش خوب برای تحقیقات اجتماعی کوچک مقیاس، ترجمه سجاد علیزاده و سجاد یاهک، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    9. دواس، دی ای (1393)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نائبی، تهران: نشر نی.
    10. دورکیم، امیل (1387)، قواعد روش جامعه‎شناسی، ترجمه: علی‌محمد کاردان، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    11. دورکیم، امیل (1396)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
    12. دورکیم، امیل (1398)، درباره تقسیم کار، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
    13. دوورژه، موریس (1375)، روش‎های علوم اجتماعی، ترجمه خسرو اسدی، تهران: امیرکبیر.
    14. رمضانی، اسماعیل (1381)، «واره»، پژوهشی بی‌منّت باران، جهان کتاب، اردیبهشت، ش145 و 146، ص46−
    15. ریگین، چارلز (1388)، روش تطبیقی: فراسوی راهبردهای کمی و کیفی، ترجمه محمد فاضلی، تهران: نشر آگه.
    16. سالمی‌قمصری، مرتضی؛ سهراب یزدانی؛ مرتضی فرهادی و فرشاد مؤمنی (1399)، «اصل چهار ترومن و امکان توسعه در ایران (...)»، برنامه‎ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش43، تابستان، ص161−
    17. عطار نیشابوری (1401)، منطق‌الطیر، سامانه برخط «گنجور».
    18. فرهادی، مرتضی (1369)، نامه کمره، تهران: امیرکبیر.
    19. فرهادی، مرتضی (1372)، «بنه‎شناسی: پیشینه پژوهش و نقد آرا در چگونگی پیدایش بنه»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 2، ش2، ص97−
    20. فرهادی، مرتضی (1381)، «نقد آرا در تعریف‎ها و گونه‎شناسی‎های مفهوم یاریگری»، مجله انسان‎شناسی، دوره 1، ش1، بهار و تابستان، ص101−
    21. فرهادی، مرتضی (1383)، «ساخت‌های جهانی همکاری همه گاهی و همه جایی بودن انواع جوهری یاریگری و مشارکت»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 11، ش26، تابستان، ص1−
    22. فرهادی، مرتضی (1387)، واره؛ درآمدی به مردم‎شناسی و جامعه‎شناسی تعاون، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    23. فرهادی، مرتضی (1388)، انسان‎شناسی یاریگری، تهران: نشر ثالث.
    24. فرهادی، مرتضی (1391)، فرهنگ یاریگری در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    25. فرهادی، مرتضی (1394)، «به راه بادیه رفتن (...)»؛ بررسی انتقادی فصلنامه علوم اجتماعی (...)، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۷۰، پاییز، ص1−
    26. فرهادی، مرتضی (1397)، صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن؛ انسان‌شناسی توسعه‌نیافتگی و واگیره پیشرفت پایدار و همه‌سویه فرادادی و فتوتی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
    27. فکوهی، ناصر (1381)، تاریخ اندیشه و نظریه‎های انسان‎شناسی، تهران: نشر نی.
    28. فلیک، اووه (1393)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
    29. فوکو، میشل (1400)، دیرینه‎شناسی دانش، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
    30. لطفی، بهنام (1391)، «واره؛ یک تعاونی به وسعت ایران؛ درباره تلاش اکتشافی دکترفرهادی در تولید دانش بومی»، سوره اندیشه ، ش61 و 60، تیر و مرداد، ص49−
    31. مطیع، ناهید (1381)، نقد کتاب واره؛ نوعی تعاونی سنتی کهن و زنانه در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، ش17، بهار، ص155−
    32. نیومن، ویلیام لاورنس (1394)، شیوه‎های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی، ترجمه حسن دانائی‌فرد و سیدحسن کاظمی، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
    33. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1400)، ایران جامعه کوتاه مدت؛ و سه مقاله دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، تهران: نشر نی.
    34. Bhaskar, R (2008), A Realist Theory of Science, London and New York: Routledge.

     

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار