بررسی و تبیین انسان سازمانی با تاکید بر آراء حکمت متعالیه در علم‌النفس

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هدف این مقاله بررسی، تبیین و ارائه الگویی از انسان‌شناسی تئوری سازمان با تاکید بر آرای علم‌النفس حکمت متعالیه است. انسان‌شناسی فلسفی یکی از مبانی مهم در تاثیرگذاری بر دانش سازمان و مدیریت تلقی می‌شود. یکی از مبانی مهم در کشف و بیان چیستی انسان، علم‌النفس حکمت متعالیه است. بنابراین، اهمیت پرداختن به آن از منظر حکمت متعالیه به‌عنوان یکی از بدیل‌های فلسفی ضروری است. با توجه به پیشینه تحقیق، خلأ چنین بررسی و تبیینی وجود دارد.
    از نگاه ملاصدرا سازمان وجودی اعتباری دارد و جایگاه انسان در سازمان، اعتباری است. انسان در ضمن ایفای نقش اعتباری خود در سازمان، با تمام هویت انفسی بالقوه از جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی و الهی حضور دارد. انسان از طریق طراحی و ساخت سازمان متناسب با ویژگی‌های سیر انفسی از جمادی، نباتی، حیوانی، انسانی و الهی به سازمان شیئیت می‌بخشد. انسان سازمانی، اراده‌گرا و مضطر است.
    این نگاه در مقایسه با دیگر رویکردهای فلسفی به انسان در تئوری سازمان افزون بر جامع و شامل بودن آن، امتیاز توسعه‌دهندگی تا انسان عرفانی/ معنوی و به تبع آن سازمان عرفانی/ معنوی را دارد

کلیدواژه‌ها


ابن‌سینا (1403)، الاشارات و التنبیهات، تهران: دفتر نشر کتاب.
______ (1363)، مبدا و معاد، به اهتمام عبدالله نوری، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.
اسکات، ریچارد (1387)، سازمان‌ها: سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز، ترجمه حسن میرزایی اهرنجانی، تهران: سمت.
الاصفهانی، محمد حسین (1429)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، بیروت: موسسه آل‌البیت لاحیاء‌التراث.
ایمان، محمدتقی (1387)، «ارزیابی پارادایمی انسان به‌عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی»، روش‌شناسی علوم انسانی، س14، ش15
السید عدنان القطیفی، السید منیر (1415)، الرافد فی علم الاصول محاضرات آیه الله العظمی السید علی الحسینی السیستانی دام ظله، بیروت: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
الطباطبایی، محمدحسین (1385)، نهایه الحکمه، تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، ج4، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
______ (1362)، رسائل سبعه، قم: حکمت.
______ (1371)، المیزان فی تفسیر القران، قم: اسماعیلیان.
______ (1389)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج2، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
______ (1416ق)، نهایه الحکمه، قم: دارالتبلیغ الاسلامی.
پارسانیا، حمید (1391)، روش‌شناسی حکمت صدرایی، ناشر:  کتاب فردا .
 پایا، علی (1386)، «ملاحظاتی نقادانه درباره دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، حکمت و فلسفه، س2، ش2و3
پورسینا، زهرا (1388)، تاثیر گناه بر معرفت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جوادی، عبدالله (1386)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم: اسراء.
______ (1393)، تحریر رساله الولایه، قم: اسراء.
______ (1378)، معرفت‌شناسی در قرآن، قم: اسراء.
______ (1375)، رحیق مختوم، بخش چهارم از جلد اول، قم: اسراء.
______ (1392)، نفس و بدن در متون دینی، ج 1، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
______ (1378)، معرفت‌شناسی در قرآن، قم: اسراء.
حسن‌زاده آملی، حسن (1387) ، انسان و قرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
______ (1385)، سرح العیون فی شرح العیون، تهران: امیرکبیر.
______ (1379)، خیر الاثر در رد جبر و قدر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
خاتمی، محمود (1378)، روان‌شناسی فلسفی، ترجمه یاسر پوراسماعیل، تهران: علم.
داماد، محمدباقر، حسینی (بی‌تا)، جذوات، طبع هند.
دانایی فرد، حسن (1378)، «ارتقای دانش سازمانی (تحلیل بازاندیشی فراتئوریک در تئوری سازمان و مدیریت)»، روش‌شناسی علوم انسانی، ش55، ص84-59.
دراکر، پیتر (1374)، جامعه پس از سرمایه‌داری، ترجمه محمد طلوع، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
رجبی، محمود (1382)، انسان‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
رضازاده جودی، محمّدکاظم )1384(، انسان از دیدگاه ملاصدرا و کی یرکگارد، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
سبزواری، هادی (1365)، تعلیقات بر غررالفرائد، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
سبزواری، ملاهادی (1382)، شرح منظومه، منطق و حکمت، قم: مصطفوی.
سرودلیر، عظیم (1389)، فرهنگ اصطلاحات عرفان و فلسفه اسلامی، مشهد: مرندیز.
شریعتمداری، علی(1366)، فلسفه تعلیم و تربیت، ناشر: سقفی
طباطبایی، محمد حسین(1416ق)، نهایه الحکمه، ناشر: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
عبودیت ، عبدالرسول (1391)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، ج 3، انسان‌شناسی، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
علیزاده، بیوک (1378)، ماهیت حکمت متعالیه و تمایز آن از مکاتب فلسفی دیگر: رساله فی اتحاد العاقل و المعقول، زیر نظر محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
فی، برایان (1383)، پارادایم‌شناسی علوم انسانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فیاضی، غلامرضا (1390)، علم‌النفس فلسفی، تحقیق و تدوین محمدتقی یوسفی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
قلی‌پور، آرین (1385)، جامعه‌شناسی سازمان، تهران: سمت.
مطهری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار، چ3، قم: صدرا.
 مصباح‌یزدی، محمدتقی (1375)، شرح جلد هشتم اسفار اربعه، نگارش محمد سعیدی مهر، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
______ (1376)، پیش‌نیازهای انسان‌شناسی در مدیریت، تحقیق و نگارش: محمد رضا متقی فر، ناشر: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
ملاصدرا (1371)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج9، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
______ (1382)، مجموعه مقالات همایش جهانی ملاصدرا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی.
______ (1352)، رسائل فلسفی، مشهد: دانشگاه مشهد.
______ (1302ق)، اکسیر العارفین، تهران: کارخانه آقا میرزا عباس.
______ (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن فلسفه ایران.
نیومن، ویلیام لاورنس (1393)، روش‌های پژوهش اجتماعی، تهران: ترمه.
یزدان‌پناه، سیدیدالله (1393)، نفس و بدن، ج3، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
 
Burrell, Gibson & Morgan, Gareth, (1982), Sociological Paradigms and Organisational Analysis: Elements of the Sociology of Corporate Life, Heinemann.
Casey, Cathrine, (2002), Critical Analysis of Organizations, SAGE, London.
Griseri, Paul, (2002), Management knowledge, Palgrave, New York.
HatchT M.J., (1997), Organization /theory: Modern, Symbolic and postmodern perpectives, Oxford University Press.
Koslowski, Peter, (2010), Elements of a Philosophy of Management and Organization, Springer, New York.
Mary, Jo, Hatch, (1997), Organization Theory, Oxford university press, New York.
McCauley, john; Duberley, Joanne; Johnson, Phil, (2007), Organization Theory, prentice Hall, England.
Neuman, W., Lawrence,(1997), Social Research Methods, United State of America: Allyn and Bacon, Third edition.
Stiner, M., (1971), The Ego and Her Own, New York: Harper and Row.