روش، نظریه و نسبت میان آن دو؛ واکاوی مفهوم روش و نظریه از دو منظر کمّی و کیفی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این مقاله به بررسی دو مفهوم کلیدی روش و نظریه در پژوهش‌های تجربی می‌پردازد. مقاله با قرار دادن این دو مفهوم در بستر روش‌شناسی پژوهشی، معانی و رویکرد‌های متفاوت به آنها را از دو منظر روش‌شناسی کمّی و کیفی مورد بررسی قرار می‌دهد. بدین منظور ابتدا ویژگی‌ها و ابعاد روش‌شناسی‌های کمّی و کیفی در پژوهش‌های تجربی تشریح می‌شوند و سپس، پس از بررسی تطبیقی میان این دو و ذکر نقاط تشابه و تفاوت آن‌ها، فرایند پژوهش در هر یک از این دو رویکرد مد نظر قرار می‌گیرد. در ادامه مقاله ماهیت نظریه، به‌مثابه جزء مکمل روش در پژوهش‌های تجربی، از منظر دو دیدگاه کمّی و کیفی و ترکیب آن‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در نهایت مقاله با استفاده از «گونه‌شناسی نظریه‌ها» و توسل به مفهوم «دور هرمنوتیکی» دیدگاه خود را در مورد نسبت میان روش و نظریه در پژوهش‌های تجربی بیان می‌نماید و به تبیین نقش «چارچوب‌های نظری» در طرح این نوع از پژوهش‌ها می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


1-پوپر،کارل ریموند (1370) منطق اکتشاف علمی، ترجمة احمد آرام، تهران: سروش.
2-روزنبرگ، الکس (1384) فلسفة علم، ترجمة مهدی دشت‌بزرگی و فاضل اسدی امجد، قم: کتاب طه.
3-فی، برایان (1383) پارادایم‌شناسی علوم انسانی، ترجمة مرتضی مردیها، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
4-کالوین، اس. هال. و ورنون جی. نوردبای (1375) مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ، ترجمة محمدحسین مقبل، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
5-کوهن، توماس س. (1383) ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمة عباس طاهری، تهران: قصه.
6-لنگ، جان (1381) آفرینش نظریة معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمة علیرضا عینی‌فر، تهران: دانشگاه‌ تهران.
7-نیچه، فردریش ویلهلم و دیگران (1377) گزینة جستارهای هرمنوتیک مدرن، ترجمة بابک احمدی و دیگران، تهران: مرکز.
8-Alvesson, M. and S. Deetz (2000) Doing Critical Management Research, London: SAGE Publications Ltd.
9-Ary, Donald and Lucy Cheser Jacobs and Asghar Razavieh (1985) Introduction to research in education, New York: Hold, Rinehart and Winston.
10-Best, J. W. and J. V. Kahn. (1993) Research in education (7th ed.), San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
11-Brewer, John and Albert Hunter (1989) Multimethod Research: A Synthesis of Styles, Sage Library of Social Research, California: Sage.
12-Camp, William G. (2001) “Formulating and Evaluating Theoretical Frameworks for Career and Technical Education Research”, in Journal of Vocational Education Research, Vol. 26, Issue 1, pp. 4-25.
13-Creswell, John W. (1994) Research design: Qualitative and quantitative approaches, CA, Thousand Oaks: Sage Publications.
14-DiMaggio, Paul J. (1995) “Comments on What theory is not” in Administrative Science Quarterly, Vol. 40, No. 3, pp. 391-397.
15-Downey, H. Kirk and R. Duane Ireland, (1983) "Quantitative versus Qualitative: The Case of Environmental Assessment in Organizational Studies", in John Van Maanen (ed.), Qualitative Methodology, Beverley Hills: Sage.
16-Eisenhardt, Kathleen M. (1989) “Building theories from case study research”, in The Academy of Management Review, Vol. 14, No. 4, pp. 532-550.
17-Ghauri, P., K. Grønhaug and I. Kristianslund. (1995) Research Methods in Business Studies: A Practical Guide, Hemel Hempstead: Prentice Hall.
18-Glaser, B. G. and A. L. Strauss (1967) The Discovery of Grounded Theory, IL, Chicago: Aldin Publishing Co.
19-Hoepfl, Marie C. (1997) “Chosing Qualitative Research; A Primer for Thechnology Education Researchers”, in Journal of Thechnology Education, Vol. 9, No. 1, pp 47-63.
20-Kerlinger, Fred N. (1979) Behavioral research: A conceptual approach, New York: Holt, Rinehart and Winston.
21-Layder, Derek (1993) New Strategies in Social Research, MA, Cambridge: Blackwell Publishers.
22-Marshall, Catherine and Gretchen B. Rossman (1989) Designing qualitative research, CA, Newbury Park: Sage Publications Inc.
23-Merriam, Sharan B. (1998) Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
24-Neuman, W. Lawrence. (2000) Social research methods; qualitative and quantitative approaches, Boston: Allyn & Bacon.
25-Patten, Mildred L. (2000) Understanding research methods; an overview of the essentials, LA: Pyrczac
26-Patton, Michale Quinn (1990) Qualitative evaluation and research methods, CA, Newbury Park: Sage Publications.
27-Piaget, John (1955) The Child`s Conception of Reality, New York: Basic Books.
28-Reynolds, Paul Davidson. (1971) A primer in theory construction, Indianapolis: Bobbs-Merial.
29-Sarantakos, Sotirios. (1998) Social Research, Australia: Charles Sturt UP
30-Strauss, Anselm and Juliet Corbin (1990) Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, CA, Newbury Park: Sage Publications.
31-Weick, Karl E. (1989) “Theory construction as disciplined imagination”, in The Academy of Management Review, Vol. 14, No. 4.