صورت‏گرایی ریاضی در اقتصاد؛ بررسی تاریخی و ارزیابی دیدگاه موافقان و مخالفان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه مازندران

2 دانشگاه مازندران

چکیده

به‏رغم اینکه اقتصاد بیش از سایر رشته‌های علوم اجتماعی از ریاضیات برای تبیین و پیش‌بینی بهره می‌برد، اما کاربرد این روش‌ها در علم اقتصاد، با مخالفت‌های جدی نیز روبه‌رو بوده است. در تحقیق حاضر ضمن بررسی سیر تاریخی و مبانی نظری کاربرد ریاضیات در علم اقتصاد، به مهم‏ترین مباحث مطرح شده از دیدگاه موافقان و مخالفان روش ریاضی پرداخته، نتایج و پیامدهای این رویکرد روش‌شناختی تبیین می‌گردد. نتیجه پژوهش حاکی از این است که ریاضیات، علم اقتصاد را در زمینه‌هایی از قبیل ‏مدل‏سازی‏‏‏‏‏‏، سازگاری درونی، آزمون‏پذیری تجربی، سیاست‏گذاری اقتصادی و تسهیل ارتباطات علمی، یاری بسیار نموده است. این در حالی است که محدودیت‌های موجود در ریاضیات کلاسیک، انتقاداتی از قبیل ساده‏سازی‌های افراطی، انتزاعی شدن و فاصله از واقعیت، تضعیف ماهیت تجربی اقتصاد و حذف عناصر کلیدی از تحلیل اقتصادی را متوجه علم اقتصاد نموده است. با وجود این، گرایش اقتصاددانان به شاخه‌های نوین ریاضی همانند نظریه بازی‌ها، نظریه آشوب و منطق فازی تا حد بسیار زیادی توانسته است با کاهش دادن محدودیت مدل‌های ابتدایی، رهیافت نوینی در مطالعات اقتصاد ‌ریاضی بگشاید

کلیدواژه‌ها


1-باریر، ویلیام جى(1370)، سیر اندیشه‏هاى اقتصادى، ترجمه حبیب‏الله تیمورى، تهران : انتشارات انقلاب اسلامى.
2-بلاگ، مارک(1375)، اقتصاددانان بزرگ جهان، ترجمه : حسن گلریز، تهران : نشر نی.
3-(1380)، "جریان‏های نگران کننده در علم اقتصاد مدرن"،  مترجم: محمد مال جو، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش45 و 46، صص 50-60.
4- (1387)، روش شناسی علم اقتصاد: اقتصاددانان چگونه تبیین ‏می‏کنند، ترجمه غلامرضا آزاد(ارمکی)، تهران: نشر نی.
5-بلانچارد، اولیویر(1378)، "داستان اقتصاد کلان"، مترجم: ولدخانی،عباس، برنامه ریزی و بودجه، ش38و39.
6-بلند، لارنس ای(1384)، "روش‌شناسی اقتصادی: تئوری و عمل"، مترجم: محمود متوسلی و ایلناز ابراهیمی، برنامه و بودجه، ش92، صص5-36.
7-پورکاظمی، محمدحسین(1381)،"نقش ریاضیات در مدیریت و اقتصاد"،پیام مدیریت، ش2، صص5-28.
8-تفضلى، فریدون(1391)، تاریخ عقاید اقتصادى، تهران : نشر نی.
9-تفضلی، فریدون(1387)، "دوران اعتراض و آشوب‏های اجتماعی همراه با تحولات شگرف اجتماعی و نظری در تاریخ علم اقتصاد (1920-1850)"،پژوهشنامه اقتصادی، ش 1، صص 48-15.
10-جعفری صمیمی، احمد و طهرانچیان، امیرمنصور(1386)، اقتصاد ریاضی، بابلسر : انتشارات دانشگاه مازندران.
11-خاندوزی، سید احسان(1391)، "اصناف روش‏شناسی‏های انتقادی در اقتصاد"، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش51و52،صص9-
12-دادگر، یدالله (1389)، تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی : آزمونی مجدد، قم : انتشارات دانشگاه مفید.
13-(1382)، "ملاحظاتی اساسی پیرامون کاربرد ریاضیات در اقتصاد"، نامه مفید، ش35، صص5-22.
14-درخشان، مسعود (1391)، "بومی‏سازی اقتصادی و اقتصاد اسلامی: ملاحظاتی در رویکردهای تطبیقی و مبنایی"، پژوهش‏های اقتصادی ایران، ش52، صص33-71.
15-سبحانی، حسن(1389)، "ارزیابی مؤلفه‏های معرفت‏شناختی عصر روشنگری و تأثیر آنها بر آراء اقتصاد دانان کلاسیک"، روش شناسی علوم انسانی، ش62، صص7-34.
16-طالب زاده، سید حمید(1384)، "تحلیلی فلسفی از نسبت ریاضیات و علم جدید"، فلسفه، شماره 10،صص51-76.
17-فولبروک، ادوارد(1389)، بحران در علم اقتصاد؛ جنبش علم اقتصاد پسامتعارف: ششصد روز اول، ترجمه : محمدرضا فرهادی پور، تهران : مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
18-قدیری اصلی، باقر(1368)، سیر‌اندیشه‌های اقتصادی، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
19-قنبری، علی و مخزن موسوی، سیدهادی(1390)، "رویکرد منطق فازی برای ‏مدل‏سازی‏‏‏‏‏‏ اقتصاد زیرزمینی در ایران"، پژوهش نامه اقتصادی، ش3، صص91-113.
20-گلاس، ج. س و جانسون، و(1373)، علم اقتصاد: پیشرفت، رکود یا انحطاط؟ :درآمدی بر روش‏شناسی علم اقتصاد، مترجم : محسن غلامی رنانی، اصفهان : انتشارات فلاحت ایران.
21-متوسلی، محمود، مشهدی احمد، محمود(1389)، "خاستگاه، نقش و پیامدهای کاربرد ریاضیات در علم اقتصاد"، سیاست‏های اقتصادی، ش1، صص172-149.
22-متوسلی، محمود ؛ رستمیان، علی(1388)، "ریطوریقای علم اقتصاد در نگاه مک لاسکی:آنارشیسم روش شناختی یا پلورالیسم روش شناختی"، تحقیقات اقتصادی، ش88، صص193-220.
23-متوسلی، محمود، طیب نیا، علی و مشهدی احمد، محمود(1389)،"تاملاتی نقادانه در ژرفای کاستی‏های اقتصاد متعارف"، پژوهش نامه اقتصادی، ش4، صص175-206.
24-مرادی، محسن و شفیعی سردشت، مرتضی(1390)، "تئوری آشوب و کاربرد آن در بازارهای مالی"، بورس، ش95، صص89-97.
25-مشیری، سعید(1381)، "مروری بر نظریه آشوب و کاربردهای آن در اقتصاد"، پژوهش‏های اقتصادی ایران، ش12، صص29-71.
26-مک لاسکی، دونالد(1379)، "خطابه علم اقتصاد"، ترجمه: یدالله دادگر و حمید اشراف زاده، نامه مفید، ش23، صص25-58.
27-موریشیما، میچیو(1373)، "بهره گیری‏های درست و نادرست از ریاضیات"، مترجم : مرتضی قره باغیان، اقتصاد، صص52-79.
28-هایلبرونر، رابرتل(1370)، بزرگان اقتصاد، مترجم : احمد شهسا، تهران : انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
 
29-Backhouse, Roger E (2010), The Puzzle of Modern economics: Science or Ideology, Cambridge University Press.
30-Black, R.D.C (1972),"W.S. Jevons and foundation of Modern Eonomics", History of Political Economy.pp.364-378.
31-Boettke, Peter J, Peter T. Leeson, and Daniel J. Smith (2008),"The Evolution of Economics: Where We Are and How We Got Here", A Journal of Informed Opinion, Volume 7 , Number 1.
32-Boyle, Brian & McDonough, Terrence (2017), "Bourgeois Ideology and Mathematical Economics", A Reply to Tony Lawson, Economic Thought, 16-34.
33-Chick, Victoria (1998),"On Knowing One's Place: The Role of Formalism in Economics", The Economic Journal, Vol. 108, No. 451 (Nov., 1998), pp. 1859-1869.
34-Chick and Sheila C. Dow (2001), "Formalism, logic and reality: A Keynesian analysis", Cambridge Journal of Economics, Vol. 25, No. 6 (November 2001), pp. 705-721.
35-Clark, Charles.M. A, (2010) "Practical wisdom and understanding the economy", Journal of Management Development, Vol. 29 Iss: 7/8, pp.678 - 685
36-D. Foley., (2012), "Mathematical Formalism and Political-Economic Content," VOPROSY ECONOMIKI, N.P. Redaktsiya zhurnala.vol. 7.
37-Daniasa, Cora‌ Ionela &Stuparu, Dragoş (2009), "Significace of Mathematics for Economics", "TIBISCUS" University of Timişoara, Faculty of Economics, International Conference, The Knowledge Society in The Space of United Europe Vel, May 29th - 30th.
38-Debreu, Gerard (1986), "Theoretical Models: Mathematical Form and Economic Content", Econometrica, 54, 1259-1270.
39-     Derakhshan, Masoud (2014), "A Critical Analysis of the Origin and Nature of Classical Mathematical Economics: Why Classical Economists Did Not Use Mathematics?", International Journal of Business and Development Studies, Vol. 6, No. 1, (2014)   pp.5-20.
38-Derakhshan, Masoud (2017), "The Origin and Limitations of Modern Mathematical Economics: A Historical Approach", International Journal of Business and Development Studies, Vol. 9, No. 1, (2017)   pp 5-26.
39-Dow, Sheila C. (2008) "Plurality in Orthodox and Heterodox Economics", The Journal of Philosophical Economics, I:2, 73-96.
40-Duran, Miguel A, (2007)"Mathematical Needs and Economic Interpretations," Contributions to Political Economy, Oxford University Press, vol. 26(1), pages 1-16.
41-Dusek, Tamás (2008) "Methodological Monism in Economics", The Journal of Philosophical Economics, I:2, 26-50
42-Ekelund R.B(1971), "Cournot s Demand Theory", History of Political Economy, pp190-19.
43-Elahi, Khandakar (2014) "Behavioural controversy concerning homo economicus:  a Humean perspective", The Journal of Philosophical Economics, VII:2, p2-29.
44-Espinosa, Miguel & Rondon, Carlos & Romero, Mauricio, (2012), "The use of mathematics in economics and its effect on a scholar's academic career", MPRA Paper 41341, University Library of Munich, Germany.
45-Fu-Lai Yu, Tony, Frank H. (2004), "Knight’s thought revisited (Subjectivism, interpretation and social economics) ", International Journal of Social Economics, Vol. 31 No. 7, pp. 655-666.
46-Hodgson, Geoffrey M (2013), "On the Complexity of Economic Reality and the History of the use of Mathematics in Economics", Filosofía de la Economía, Vol. 1, Nro., 25-45.
47-Hudson, Michael, (2000) "The use and abuse of mathematical economics", Journal of Economic Studies, Vol. 27 Iss: 4/5, pp.292 – 315
48-Kapeller, Jakob & Steinerberger, Stefan (2013), "How formalism shapes perception: an experiment on mathematics as a language", Int. J. Pluralism and Economics Education, Vol. 4, No. 2, 2013.
49-Kirman, Alan (1989), "The Intrinsic Limits of Modern Economic Theory: The Emperor has No Clothes", The Economic Journal, Vol. 99, No. 395, Supplement: Conference Paper, pp.126-139
50-Krugman, P. (1998), "Two cheers for formalism", Economic Journal, Vol. 108 No. 451, pp. 1829-36.
51-Leontief, Wassily (1954), "mathematic in economics", Bull. Amer. Math. Soc, Volume 60, Number 3 , 215-233.
52-LiCalzi and A. Basile (2004), "Economists and mathematics from 1494 to 1969: Beyond the art of accounting", in: M. Emmer (ed.), Mathematics and Culture I, 95-107.
53-Lipsey, Richard G (2001), "Successes and failures in the transformation of economics", Journal of Economic Methodology ,8 (2):169-201.
54-luperi, mauricio martinelli (2015), "the general equilibrium theory as economic metatheory", Revista de Economia Política, vol 35, nº 2 (139), pp 306-324
55-M. Hodgson, Geoffrey (2013), "On the Complexity of Economic Reality and the History of the use of Mathematics in Economics", Filosofía de la Economía, Vol. 1, Nro. 1, Julio 2013, 25-45.
56-Mäki, Uskali (2002), "The dismal queen of the social sciences." Fact and fiction in economics. Realism, models, and social construction, pp 3-34.
57-Manic, Slavica (2014), "Has Economics Lost Its Own Identity?", Asian Economic and Financial Review, 2014, 4(9): 1190-1200.
58-Marchionatti, Roberto & Mornati, Fiorenzo (2016), "Economic Theories in Competition A New Narrative of the Debate on the General Economic Equilibrium Theory in the 1930s", PANOECONOMICUS, 2016, Vol. 63, Issue 5, pp. 503-523.
59-Martini, Carlo (2014), "The role of experts in the methodology of economics", Journal of Economic Methodology, 21:1, 77-91.
60-Mendritzki, Stefan (2014), "Philosophy of economics for real", Journal of Economic Methodology, 21:1, 98-103.
61-Morgan, Mary (2004), "Imagination and Imaging in Model bulding", Philosophy of Science, 71(5), 753-766.
62-Morgan, c, Mary, rutherford, Malcom (1998), "from interwar Pluralism to post war Neoclassicism Duhm", Duke university Press.
63-Neck, Reinhard (2014)," On Austrian Economics and the Economics of Carl Menger", Atl Econ j.
64-Pigou, A. (Ed.) (1925), Memorials of Alfred Marshall, Londres: Macmillan.
65-Pilkington, Marc (2012) "Economics as a polymorphic discursive construct: heterodoxy and pluralism", On the Horizon, Vol. 20 Iss: 3, pp.239 – 252.
66-Pogrebna, Ganna (2005), "Mathematical Formalism in Economics: Verdict of the Reality, Oeconomicus", Volume VII, page 83-109.
67-Rugina, Anghel.N, (1989) "Principia Methodologica: A Bridge from Economics to all Other Natural Sciences Towards a Methodological Unification of all Sciences", International Journal of Social Economics, Vol. 16 Iss: 4, pp.3 – 76.
68-Samuelson, Paul A. (1952) “Economic Theory and Mathematics: An Appraisal.” American Economic Review, XLII (2): 56-66.
69-Sent, Esther Mirjam (2013), Pluralisms in Economics, University of Notre Dame and Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS).
70-Seyal, Faiez Hassan (1988), "Role of Mathematics in Economics", Retrieved from http://www.faiezseyal.com/wp-content/uploads/Role-of-Mathematics-in-Economics.pdf.
71-Smith, Leanne M (2001), "The impact of the third wave - mathematisation – on Samuelson's economics", Discussion paper / Department of Applied and International Economics, Massey University.
72-Sornette (2014), "Physics and Financial Economics Puzzles, Ising and Agent-Based models", Reports on Progress in Physics, Volume 77, Number 6.
73-Stigler.G. J (1950), "The Development of Utility Theory", journal of Political Economy, Aug.pp.307-327
74-Turki.A(2014), "New Methodology for New Economic Sciences", From the SelectedWorks of Houcemeddine A Turki, Available at: http://works.bepress.com/houcemeddine_turki/1.
75-Walras, Leon (1954), "Elements of pure economics, or, The Theory of Social Wealth", Translatd and Annotated by W. Jaffe, Homewood, III: Irvin: London: Allen Unwin.
76-Weintraub, E.R(1985), "General Equilibrium Analysis", Studies in AppraisaL Cambridge: Cambridge University Press.
77-Yay, Turan & Tastan, Huseyin (2010), "Invisible Hand in the Process of Making Economics or on the Method and Scope of Economics", Panoeconomicus, Vol. 57  Issue 1, p61-83. 23p.
78-Young, Cristobal (2005), "Review Essay: The politics, mathematics and morality of economics: a review essay on Robert Nelsons Economics as Religion", Socio Economic Review, vol 3, page 161-172.
 
نیلی، مسعود و نیلی، فرهاد (1390)، نیلی دربرابر نیلی، ریاضی در برابر اقتصاد، بازیابی شده از https://www.khabaronline.ir/detail/189200/Economy/macroeconomics.