مقدمه‎ای بر روش نظریه بنیانی در نظریه‎سازی؛ مطالعه نظریه‎های اندیشمندان حوزه علمیه نسبت به توسعه و پیشرفت فناوری‎های نوین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هدف اصلی این مقاله دستیابی به دیدگاه علمای حوزه علمیه قم با استفاده از روش نظریه بنیانی است. این پژوهش می‌تواند پاسخگوی دو نیاز باشد: بومی و اسلامی‌سازی علوم انسانی یکی از نیازهای جامعه علمی کشور است که با کمک روش کیفی «نظریه بنیانی» قابل دستیابی است. آموزش عملی روش نظریه بنیانی هدف اصلی است که به آن پرداخته می‎شود. این روش بسیار کاربردی بوده و امروزه رساله‌های بسیاری در سراسر دنیا با کمک آن نگاشته می‎شود. روش یادشده در این پژوهش در نظریات علمای حوزه علمیه قم به کار گرفته شده است.

در این مقاله تلاش می‌شود کلیه مراحل طرح، اجرا، تجزیه و تحلیل و تدوین یک اثر پژوهشی به‌طورکامل و جامع و درعین‌حال با بیانی ساده با رهیافت نظریه بنیانی بیان شود. با استفاده از این روش و تکنیک مصاحبه با علمای حوزه علمیه قم چهار نظریه و مدل ساخته شد و سرانجام به دو نظریه تقلیل یافت. بدین‌ترتیب شناخت رویکرد علمای حوزه علمیه قم نسبت به فناوری‎های نوین نیاز دیگری است که در این مقاله از آن سخن گفته می‎شود.

کلیدواژه‌ها


  1. ابولمعالی، خدیجه (1391)، پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، تهران: نشر علم.
  2. ازکیا، مصطفی و حسین ایمانی جاجرمی (1390)، روش‌های کاربردی تحقیق، کاربرد نظریه بنیانی، تهران: کیهان.
  3. ازکیا، مصطفی و علیرضا دربان آستانه (1389)، روش‌های کاربردی تحقیق، جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشارات کیهان.
  4. استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1387)، اصول روش تحقیق کیفی، نظریه مبنایی رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمه بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  5. جرج، سوزان (1390)، دین و فناوری در قرن بیست و یکم (ایمان در دنیای الکترونیکی)، ترجمه علی‌اصغر دارایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  6. ذکائی، محمدسعید (1381)، «نظریه و پژوهش در روش‌های کیفی»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش17، ص41-69.
  7. ذوالفقاریان، محمدرضا و میثم لطیفی (1390)، نظریهپردازی دادهبنیاد با Nvivo8، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
  8. شریف، نواز (1367)، مدیریت انتقال تکنولوژی و توسعه، ترجمه رشید اصلانی، تهران: وزارت برنامه و بودجه.
  9. فلیک، اووه (1388)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  10. کاترین، مارشال و راس‎من، گرچن ب. (1377)، روش تحقیق کیفی، ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  11. کلوس، کریپندورف (1390)، تحلیل محتوا، مبانی روششناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.  
  12. لوینز، آن و سیلور، کریستینا (1393)، راهنمای گام به گام استفاده از نرم افزار MAXqda2 در تحقیق کیفی، ترجمه ابولفضل رمضانی، تهران: جامعه‌شناسان.
  13. مطلق، معصومه و سروش فتحی (1390)، «روش نظریه زمینه‎ای (GTM)»، مجموعه مقالات روشهای تحقیق کیفی در پژوهشهای اجتماعی، تهران: گروه پژوهشی فرهنگی و اجتماعی، پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  14. نصیری، مهدی (1399)، فناوری و دیدگاه علمای حوزه علمیه، بررسی میدانی براساس روش نظریه بنیانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  15. نصیری، مهدی (1398)، جامعه‌شناسی علم و فناوری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

16. Burns, Nancy & Grove, Susan & Gray, Jennifer (2011), “Understanding Nursing”, Research, 5, Elsevier Inc. Saunders.

17. Borgatti, Steve (2003), “Introduction to Grounded Theory”, available at: http://www.analytictech.com/mb870/introtogt.htm.

18. Denzin, Norman K. & Lincoln, Yvonna S. (2011), The SAGE Handbook of Qualitative Research, SAGE Publications, Inc.

19. Daymon, Christine & Holloway, Immy (2011), Qualitative Research Methods in Public Relations and Marketing Communications, Routledge, London and New York, Second edition.

20. Lisa M. Given (2008), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, SAGE Publication, Inc.

21. Strauss, Anselm L. & Corbin, Juliet M. (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, Sage Publications, Inc.

22. Yin, Robert, K. (2011), Qualitative Research from Start to finish, The Guilford Press.

23. Urquhart, Cathy, (2013), Grounded theory for Qualitative Research, SAGE.

24. Nasiri, Mahdi & Azkia, Mostafa & Mahdavi, Seyyed Mohammad Sadegh (2016), “Technology and Muslims: Afield Study of Iranian Scholars”, Zygon, Vol. 51, No. 4, pp. 883-903.

25. Guessoum, Nidhal (2011), Islam's Quantum Question Reconciling Muslim Tradition and Modern Science, I.B Tauris London. New York.