امکان اسلامی‌سازی نظام مالی رایج

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اقتصاد دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی

چکیده

نظام مالی از یک واقعیت سه لایه‎ایِ طولی مبانی و اصول، نهادها و دانش تشکیل شده که نیمه پنهان آن مبانی و نهادهای مبتنی بر آن مبانی است. این مقاله به روش کتابخانه‎ای در پی اثبات این مهم است که ابتنای دانش مالی بر مبانی خاص و عدم امکان تفکیک از آنان باعث می‌شود که نتوان با تغییرات روبنایی و ظاهری، ماهیت آن را تحت الشعاع قرار داد. اکتفا به شناخت تجربی و بی‌نیازی از وحی، روش ابزارگرایی، قالب‌های حقیقت‌ساز ریاضی و آمار، محوریت عقل ابزاریِ عینی و جزءنگر، خنثایی و جدایی از ارزش، پیروی عقل از امیال، تفسیر از انسان به موجودی طماع و حریص، رقابت و رفتار گله‎ای، ترویج قمار و بهره از جمله ویژگی‌های ذاتی الگوها و سیاست‎های مالی رایج است.
همچنین، اثبات شد مالی رایج با وجود ظاهر زیبا، اقتصاد را دچار آسیب‎هایی جدی کرده که ریشه در مبانی و درنتیجه اهداف اقتصاد سرمایه‎داری دارد. افتادن در دام این الگوها به بحران‎های ممتد در اقتصاد واقعی، پدید آمدن الگوهای ضدتولیدی سودمحور و فاقد کنترل، مخاطره‎های اخلاقی، افول سرمایه اجتماعی و کم رنگی ارزش‌ها در اجتماع ، منجر شده است.

براساس‌این، نظام مالی و درنتیجه نهادها و الگوهای برآمده از آن حتی با ظاهر قراردادهای شرعی، اسلامی نیست. شرط اساسی اعتبار نسخه‎های مالی اسلامی، شکل‎گیری بر پایه مبانی، ضوابط فقهی و اخلاقی است.

کلیدواژه‌ها


1. آتشین صدف، عبدالرضا )1393(، باور صادق موجه Justified True Belief، پژوهه: بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی، قم: پژوهشکده باقر العلومg.
2. بیات، میثم و طالبی، محمد و قدوسی، حامد (1397)، بررسی علل عدم پذیرش و نشر نوآوری در ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران، تحقیقات مالی اسلامی، شماره 2 (پیاپی 14)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg، ص۲۷۷-۳۰۸.
3. تقی‌زاده، محمد (1391)، بحران سرمایه‌داری مالیاشغال وال استریت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
4. چنگ، ها− جون (2011)، 23 نکته مکتوم سرمایه‌داری، ترجمه: محمود نبوی و مهرداد شهابی، تهران: کتاب آمه، 1393.
5. چودهوری، مسعود العالم (2007)، پیشرفت‌های اقتصادی و مالی اسلامی؛ درمورد اقتصاد و مالی اسلامی: جایگاه آنها کجاست؟، مترجم: حامد تاجمیرو حمزه مظفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg، 1390.
6. الحر العاملی، الشیخ محمد (1409ق)، وسایل الشیعة، جلد 19، قم: مؤسسه آل البیت.
7. دادگر، یدالله و علی‌اصغر هادوی‌نیا (1391)، «مطالعه تطبیقی عقلانیت اسلامی با رویکرد شناختی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 47، ص5−28.
8. الزرقا، محمد أنس بن مصطفى (2012)، الازمة المالیةالعالمیة: المدیونیة المفرطة سببا والتمویل الإسلامی بدیلا، اردن، المعهد للفکر الاسلامی، ص197−225.
9. عارف، محمد (2007). پیشرفت‌های اقتصادی و مالی اسلامی؛ توضیحات(2) در مورد اقتصاد و مالی اسلامی: جایگاه آنها کجاست؟، مترجم: حامد تاجمیرو حمزه مظفری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg، 1390.
10. فاستر، جان بلامی و چسنی، رابرت مک (2012)، بحران بی‌پایان، خسرو کلانتری، تهران: انتشارات مهر ویستا، 1392.
11. فرانکفورتر، جورج ام و مک گون، التون جورج (1391)، روششناسی تأمین مالی به سوی تأمین مالی معنادار، ترجمه محمد طالبی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
12. قحف ، منذر (2009)، الازمة المالیة: افکار لحلول طویلة الاجل: خطوط عریضة، شرم شیخ، الموتمر التداعیات الازمة المالیة العالمیة و اثرها علی اقتصادات الدول العربیة.
13. کورتن، دیوید (2010)، سرمایه‌داری فردادستور کاری برای یک اقتصاد نوین: از ثروت خیالی به ثروت واقعی، ترجمه کامران سپهری، تهران: انتشارات پژواک، 1392.
14. موسویان، سیدعباس و حسین میثمی (1394)، بانکداری اسلامی (۱): مبانی نظریتجارب عملی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
15. موشی کوجی، هاید (1380). دولت‌های ضعیف و کارکرد سرمایه‌داری کازینویی، ترجمه یدالله دادگر، تهران: فصلنامه فرهنگ اندیشه، 2، ص113−124.
16. مهدوی، ابوالقاسم و عبدالحمید معرفی محمدی (1389)، «تأسیس علم اقتصاد در ایران: امتناع یا امکان؟»، فصلنامه روش‌شناسی علوم اسلامی، 64 و 65، ص7−32.
17. موسویان، سید عباس (1381). «دین و اقتصاد»، مجله اقتصاد اسلامی، 8، ص37−60.
18. مینی، پیرو (1974). فلسفه و اقتصاد: مبادی و سیر تحول نظریه اقتصادی، مرتضی نصرت و حسین راغفر، تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1375.
19. نظری، حسن‎آقا (1396). روششناسی علم اقتصاد اسلامی با رویکرد واقعیت نهادی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی.
20. نعمتی، محمد و محمد سلیمانی (گردآورنده) (1390)، بحران مالی سال 2008، ریشه‌ها، پیامدها و راه کارها، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقg.
21. Akerlof, G, A & Shiller, R, J. (2009), Animal Spirits: How Human Psychology Drives the Economy, and Why It Matters for Global Capitalism, Princeton.
22. Akerlof, G., (1970), “The market for lemons: Quality uncertainty and the market mechanism”, Quarterly Journal of Economics, 3. 84, 488-500.
23. Burrel, Gibbson & Morgan, Gareth. (1979), Sociological Paradigms and Organizational Analysis, London: Heinemann Press.
24. Caldwell Bruce J., (1991), “Clarifying Popper”, Journal of Economic Literature, 29, 1-133.
25. Friedman, Milton & Schwartz, Anna J. (1963), A monetary History of the United States, 1867-1960, Princeton University, Princeton.
26. Hermans, D. & Pacces, Alessio M. (2017), “Regulation of Banking and Financial Markets”, ENCYCLOPEDIA OF LAW AND ECONOMICS: REGULATION AND ECONOMICS, 2nd Edition, A.M. Pacces and R.J. Van den Bergh, eds., Elgar, 2012, 950-606.
27. Kindleberger, Charles P., (1996), Manias Panics and Crashes, A history of financial crisis, Macmillan press LTD, 2rd edition.
28. Laird, Dugan, (2008) , Approach to Training & Development, Holton, Elwood F - Naquin, Sharon S, United Kingdom.
29. Lee, Jimmy. (2009), “Moral hazard, Firms’ internal governance and management earnings forecasts”, Journal of Accounting and Economics, 29, 73-100.
30. Modigiliani, Franco & Merrton, H. Miller. (1958), “The Cost of Capital, Corporation Finance, and the Theory of Investment”, the American Economic Review, 48: 261-297.
31. Raymond W. & Baker (2005), Capitalism's Achilles Heel: Dirty Money and How to Renew the Free-Market System, Wiley, Hoboken, New Jersey.
32. Reinhart, Carmen, and Kenneth Rogoff. 2010 "Growth in a Time of Debt". American Economic Review. May: 573-578.
33. Roderick T. Long & Tibor R. Machan, (2008), Anarchism/Minarchism: Is a Government Part of a Free Country?, 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, New York, USA.
34. Shiller, Robert J. (2000), Irrational exuberance, Princeton University Press Princeton, New Jersey, United States of America.
35. Stiglitz, Joseph E. (2010), “Lessons from the Global Financial Crisis of 2008”, SEOUL JOURNAL OF ECONOMICS, 23(3), 322-339.
36. Sumerlin, M. (2009), Improving Financial Stability: Testimony before the Congressional Oversight Panel, Available at: http://cop.