گونه‎شناسی پارادایمیک مکاتب اقتصادی و جایگاه هزینه مبادله در شیفت پارادایمی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

پارادایم شامل مجموعه‎ای از ارزش‎ها، باورها و ادراکات از واقعیت همراه با نظریه‎های مبتنی بر آنها می‎باشد که روش‎شناسی متمایزی را برای نیل به اهداف پژوهش به کار می‎گیرد. پارادایم‎های غالب در علوم انسانی اثبات‎گرایی، تفسیری، انتقادی، پیچیدگی و پست‎مدرن هستند. این پژوهش با به‎کارگیری روش اسنادی و تحلیل محتوا، به دنبال درک فرانظری و تیپولوژی‎ پارادایمی مکاتب اقتصادی است.
نتایج نشان می‎دهد که جریان نئوکلاسیکی دارای پارادایم اثبات‎گرایانه است. نحله‎های اتریشی در قلمرو پارادایم پیچیدگی هستند؛ امّا استفاده از هرمنوتیک، اتریشی‎های معاصر را به پارادایم تفسیری نزدیک می‎کند؛ درحالی‎که قِسم قدیمی‎تر متمایل به پارادایم اثباتی است. وجود ساختارهای متغیر در مکاتب پست‎کینزی و تطوری نشان از تأثیر پارادایم پیچیدگی است. نهادگرایی قدیم به‌دلیل تأکید بر سلطه و دیالکتیک تحت نفوذ پارادایم انتقادی است. نهادگرایی جدید از اصول دو جریان معاند نئوکلاسیک و نهادگرایی اولیه بهره می‎جوید. رفع این ناسازگاری به خاطر ابداع هزینه مبادله بوده است که زمینه را برای شیفت پارادایمی از دو پارادایم اثباتی و انتقادی به پارادایم پیچیدگی فراهم می‎آورد. هزینه مبادله واحد تحلیل و نقطه اتصال نهادها به عملکرد اقتصادی است که استفاده از آن موجب عینیت‎پذیری و تعمیم خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


1. احمدوند، شجاع و سمیه حمیدی (1392)، «چهار روایت در فهم معنای مطالعات میان‎رشته‎ای»، فصلنامه مطالعات میان‎رشته‎ای در علوم انسانی، دوره 6، ش1، ص31−53.
2. ایمان، محمدتقی (1387)، «ارزیابی پارادایمی انسان به‎عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی»، روششناسی علوم انسانی، س14، ش54، ص46-25.
3. ایمان، محمدتقی (1390)، مبانی پارادایمی روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
4. بلیکی، نورمن (1394)، استراتژیهای پژوهش اجتماعی، ترجمه هاشم آقابیگ‎پور، تهران: جامعه‎شناسان.
5. بلیکی، نورمن (1396)، پارادایمهای تحقیق در علوم انسانی، ترجمه حمیدرضا حسنی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
6. بوریل، گیبسون و گارت مورگان (1397)، نظریههای کلان جامعهشناختی و تجزیهوتحلیل سازمان، ترجمه محمدتقی نوروزی، تهران: سمت.
7. بیات، عبدالرسول (1398)، درآمدی بر مکاتب و اندیشههای معاصر، ناشران: اندیشه و فرهنگ دینی، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، تهران: سمت.
8. پارسانیا، حمید (1383)، «روش‎شناسی فلسفه سیاسی و علم سیاست»، فصلنامه علوم سیاسی، ش22، ص7−16.
9. پوپر، کارل ریموند (1397)، حدسهاوابطالها؛رشدشناختعلمی، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. تفضلی، فریدون (1387)، تاریخ عقاید اقتصادی، تهران: نشر نی.
11. توسلی رکن‎آبادی، مجید و محمد شاد (1393)، «درآمدی بر تحول پارادایمی معرفت و تکوین انگارۀ پلورالیسم»، فلسفهعلم، س4، ش1، ص53−85.
12. خرمشاهی، بهاءالدین (1398)، پوزیتیویسممنطقی (رهیافتی انتقادی)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
13. خلیلی عراقی، منصور و مجید میرزایی قزاآنی (1392)، «ارزیابی رویکردهای اقتصاد تطوری و ریشه‎های فکری آنها»، برنامهوبودجه، س18، ش3، ص109−131.
14. دانایی‎فرد، حسن (1385)، «کنکاشی در مبانی فلسفی تئوری پیچیدگی: آیا علم پیچیدگی صبغه پست‎مدرنیست دارد؟»، مدرس علوم انسانی، ویژهنامه مدیریت، ش46، ص171−210.
15. دانایی‎فرد، حسن (١٣٨۶)، «پارادایم‎های رقیب در علم سازمان و مدیریت: رویکرد تطبیقی به هستی‎شناسی، معرفت‎شناسی و روش‎شناسی»، دانشوررفتار، س14، ش٢۶، ص89−104.
16. دانش‎پژوه، فرشید (1393)، «انواع معرفت‎شناسی تکاملی»، جستارهاىفلسفی، ش26، ص103−127.
17. دیلتای، ویلهلم (1395)، مقدمهای بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره‎بیدی، تهران: ققنوس.
18. رمضانی‌باصری، عباس و اصغر میرفردی (1393)، «تبیین نهادگرایی و گرایش آن به توسعه»، مجله اقتصادی، ش3 و 4، ص121−138.
19. ریترز، جورج (1395)، نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
20. سوزنچی کاشانی، ابراهیم و نوید صفایی (1396)، «درآمدی بر معرفت‎شناسی اقتصاد تطوری؛ بررسی امکان‎پذیری میزان کاربردی بودن استفاده از مفاهیم تطور یستی در سپهر اقتصادی−اجتماعی»، روششناسی علوم انسانی، س23، ش91، ص151−181.
21. صادقی، رضا (1398)، «ماهیت پارادایم و ابعاد کل‎گرایانۀ آن»، متافیزیک، س11، ش27، ص129−156.
22. صفارحیدری، حجت و عصمت باقری (1390)، «نظریه معرفت‎شناسی تکاملی پوپر و نگاهی انتقادی به کاربردهای آن در تعلیم و تربیت»، پژوهشنامهمبانیتعلیموتربیت، س1، ش1، ص159−184.
23. علی‌احمدی، علی‎رضا و رومینا فرهادی‌نهاد (1396)، فلسفه علم و پارادایمهای تحقیق در علوم انسانیاجتماعی، تهران: تولید دانش.
24. علی‎احمدی، علیرضا و وحید سعیدنهایی (1390)، توصیفی جامع از روشهای تحقیق ویژه دانشجویان دانشگاه پیام‌نور، تهران: تولید دانش.
25. کریمی، محمدکاظم (1395)، «چیستی علوم اجتماعی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، س4، ش3، ص6−39.
26. کوهن، تامس (1399)، ساختارانقلابهایعلمی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
27. گیلیس، دونالد (1394)، فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری، تهران: سمت.
28. متوسلی، محمود (1397)، توسعهاقتصادی: مفاهیم،مبانینظری،رویکردنهادگراییوروش‎شناسی، تهران: سمت.
29. متوسلی، محمود و سیدمحمدباقر نجفی (1388)، «ابزارهای تحلیل و تبیین مسائل اقتصادی از دیدگاه داگلاس نورث»، اقتصاد و جامعه، س6، ش۱۹ (پیاپی۲۰)، ص81−107.
30. محمدپور، احمد (1387)، «ژان فرانسوا لیوتار و پیدایش علوم اجتماعی پست‎مدرن: خاستگاه نظری و مبانی پارادایمیک»، علوم اجتماعی، دوره5، ش1، ص39−82.
31. محمدپور، احمد (1398)، روش در روش، تهران: جامعه‌شناسان.
32. محمدی‌چابکی، رضا (1392) «مؤلفه‎های پارادایم پیچیدگی»، روششناسیعلومانسانی، ش77، ص61−89.
33. مشایخ، محمدرضا و علیرضا علی‌احمدی (1393)، «چگونگی مواجهه با مدیریت تغییر ذهنیت تحت پارادایم مدرنیته در فضای جهانی‎سازی»، نشریهعلمیپژوهشیمدیریتفردا، س13، ش38، ص73−98.
34. مشرف جوادی، محمدحسن؛ محمد واعظ‌برزانی و اعظم کوهی‌اصفهانی (1391)، «تحلیل میزان سازگاری پارادایم توسعه نئوکلاسیک با آموزه‎های اسلام»، پژوهشهایرشدوتوسعهاقتصادی، س2، ش6 و 13، ص95−148.
35. مشهدی‌احمد، محمود (1392)، «معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا: نگاهی به اختلافات موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی»، پژوهش‌نامهاقتصادی، س13، ش48 (پیاپی1)، ص49−77.
36. مشهدی‌احمد، محمود (1394)، «اقتصاد نئوکلاسیک یک روایت تاریخی متفاوت»، برنامهوبودجه، س20، ش1، ص161−192.
37. مشهدی‌احمد، محمود؛ محمود متوسلی و علی طیب‎نیا (1390)، «نقدی بر روش‎شناسی اقتصاد مرسوم»، برنامهریزی و بودجه، دوره16، ش113، ص9−30.
38. معرفی‌محمدی عبدالحمید (1397)، «روش‎شناسی علم اقتصاد و مسئله رئالیسم»، روششناسی علوم انسانی، س24، ش95، ص59−71.
39. معماریان، غلامحسین و محمدعلی طبرسا (1392)، «گونه و گونه‎شناسی معماری»، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دوره4، ش2، ص103−114.
40. منصوری، علیرضا (1394)، «مشکل رئالیست با معرفت‎شناسی تکاملی»، روششناسیعلومانسانی، س21، ش82، ص171−193.
41. مهدوی، ابوالقاسم و حمید پاداش (1386)، «رسوخ پراگماتیسم در اقتصاد نهادگرا»، جستارهای اقتصادی، س4، ش8، ص159−180.
42. نایب، سعید (1395)، «ویژگی‎های تبیین در دستگاه نظری نهادگرایی جدید»، اقتصاد تطبیقی، س3، ش1، ص61−83.
43. نریمانی، میثم (1392)، «نسبت‌سنجی پارادایمیک نوآوری و اقتصاد تطوری؛ آیا پارادایم نوظهوری در راه است؟»، نامه سیاست علم و فناوری، س2، ش4، ص7−16.
44. نورث، داگلاس (1385)، نهادها و تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمدرضا معینی، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‎ریزی.
45. وان، کرن آی (1385)، علم اقتصاد اتریشی، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.
46. هانت، دایانا (1395)، نظریههای اقتصادی توسعه، تحلیلی از پارادایمهای رقیب، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.
47. Arnsperger, C. and Varoufakis, Y. (2006), “What is Neoclassical Economics? Three Axioms Responsible for its Theoretical Oeuvre, Practical Irrelevance and, thus, Discursive Power”, Panoeconomicus, No. 1, pp. 5–18.
48. Arrow, K. J. (1969), “the Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market Versus Non-Market Allocation”, Joint Economic Committee of Congress, Paper presented at 91st Cong., 1st sess, the Analysis and Evaluation of Public Expenditures: the PBB-System, U.S. Congress (47-66), Washington, D.C: G.P.O.
49. Ayres, C. E. (1962), the Theory of Economic Progress: A Study of the Fundamentals of Economic Development and Cultural Change, New York: Schocken Books.
50. Barbour, I. (2013), Myths, Models, and Paradigms, London: HarperOne.
51. Bellone, C. J. (1980), Organization Theory and the New Public Administration, Boston: Allyn and Bacon.
52. Bhaskar, R. (2008), A Realist Theory of Science (with a new Introduction), London: Routledge.
53. Blumer, H. (1969), Symbolic Interactionism: Perspective and Method, University of California Press.
54. Boettke, P. and Leeson, P. (2002), the Austrian School of Economics: 1950‎- 2000, Oxford: Basil Blackwell Publishers.
55. Boschma, R. and Frenken, K. (2006), “Why is Economic Geography not an Evolutionary Science? Towards an Evolutionary Economic Geography”, Journal of Economic Geography, Vol. 6, No. 3, pp. 273–302.
56. Bowles, S. (2004), Microeconomics: Behavior, Institutions, and Evolution, Princeton University Press.
57. Byrne, D. (1998). Complexity Theory and the Social Sciences, London: Routledge.
58. Capra, F. (2002), the Hidden Connections: Integrating the Hidden Connections among the Biological,Cognitive, and Social Dimensions of life. New York: Doubleday.
59. Cass, D. (1965), “Optimal Growth in Aggregative Model of Capital Accumulation”, Review of Economic Studies, Vol. 32. No. 3, pp 233-240.
60. Cavalcante, C. M. and Boff, E. d. (2019), “John Maynard Keynes between Old and New Institutionalism”, XII Encontro Internacional da AKB, Campinas, Brazil.
61. Cilliers, P. (1998), Complexity and Postmodernism. London: Routledge.
62. Clark, J. M. and Raymond T. (1925), “Problems of Economic Theory”, American Economic Review, Vol. 15, No. 1, pp. 56-61.
63. Commons, J. R (1931), “Institutional Economics”, the American Economic Review, Vol. 21, No.4, pp 648-657.
64. Cousins, M. and Hussain, A. (1984), Michel Foucault, London: Macmillan, Martin's Press.
65. Davis, B. & Sumara, D. (2006), Complexity and Education: Inquiries into Learning, Teaching, and Research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
66. Dopfer, K. and Potts, J. (2004), “Evolutionary Realism: a New Ontology for Economics”, Journal of Economic Methodology, Vol. 11, No. 2, pp
195–212.
67. Dosi, g., (2013), Innovation, Evolution, and Economics: Where We Are and Where We Should Go, Innovation Studies: Evolution and Future Challenges, Fagerberg, Oxford Univ. Press, pp.111-133.
68. Gordon, D. (2007), The Essential Rothbard, Auburn: Ludwig von Mises Institute.
69. Haag, J. (1966). Othmar Spann and the Ideology Austrian Corporate State, Houston: Rice University.
70. Hagemann, H., Nishizawa, T., Ikeda, Y. (2010), “The Austrian School in the Interwar Period”, Austrian Economics in Transition, London: Palgrave Macmillan.
71. Hall, J. C. and Martin A. G. (2011), “Austrian Economics: Methodology, Concepts and Implications for Economics Education”, Journal of Economics and Finance Education, Vol 10, No. 2, pp 1-15.
72. Hayek, F. A. (1948), Individualism and Economic Order, University of Chicago Press.
73. Hein, E. (2016), “Post-Keynesian macroeconomics since the mid-1990s – main developments”, Working Paper, No. 75, pp. 1-43.
74. Herrmann-Pillath, C. (2002), Grundriß der Evolutionsökonomik, Wilhelm Fink Verlag: München.
75. Holcombe, R. C. (2014), Advanced Introduction to the Austrian School of Economics, Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
76. Kirzner, I. M. (1992), the Meaning of Market Process, Essays in the Development of Modern Austrian Economics, London, Routledge.
77. Klein, Peter, (2000), “New Institutional Economics”, Encyclopedia of Law and Economics, Edward Elgar, pp. 456–489.
78. Koppl, R. (2006), “Austrian Economics at the Cutting Edge”.’ The Review of Austrian Economics, Vol. 19, No. 4, pp. 231–41.
79. Koppl, R., Kauffman, S., Felin, T., Longo, G., (2014), “Economics for the Creative World”, Journal of Institutional Economics, Vol 11, No.1, pp.1-31.
80. Lachmann, L. M. (1990), Austrian economics: a Hermeneutic Approach, Economics and Hermeneutics. London: Routledge.
81. Lavoie, M. (1992), Foundations of Post-Keynesian Economic Analysis, Cheltenham: Edward Elgar.
82. Lavoie, M. (2014), Post-Keynesian Economics: New Foundations, Cheltenham: Edward Elgar.
83. Lawson, T. (2006), “The Nature of Heterodox Economics”, Cambridge Journal of Economics, Vol. 30, No. 4, pp. 483–505.
84. Lawson, T. (2013), “What Is This ‘school’ Called Neoclassical Economics?” Cambridge Journal of Economics, Vol. 37, No. 5: pp 947–83.
85. Lawson, T. and Pesaran, H. (1985), Keynes' Economics Methodological Issues, London: Routledge Revivals.
86. Leube, K. (2010), “On Menger, Hayek and the Concept of Verstehen”, Austrian Economics in Transition, London, Palgrave Macmillian, pp 257-275.
87. Lyotard, J. (1984), the Postmodern Condition: A Report on Knowledge, University of Minnesota Press.
88. Machlup, F. (1982), Austrian Economics, Encyclopedia of Economics, New York: McGraw-Hill.
89. Mankiw N. G. (2006), the Macroeconomist as Scientist and Engineer, Harvard University.
90. Meier, G. M. (2005), Biography of a Subject: An Evolution of Development Economics, Oxford University Press.
91. Menard, C. Shirley M. (2010), “the Contribution of Douglass North to New Institutional Economics”, presentation at the Legacy and Work of Douglass C. North, Washington University.
92. Mises L. V. (1912), Theorie des Geldes und der Umlaufsmittel, Berlin: Duncker & Humblot.
93. Mises, L. V. (1963), Human Action, San Francisco: Fox and Wilkes.
94. Modema, G. S. and Mercuro, N. (2002), “History Institutional law & Economics”, Encyclopedia, Low & Economics, pp 418-453.
95. Nooteboom, B. (2007), “Social Capital, Institutions and Trust”, Review of Social Economy, 65, No. 1, pp. 29–53.
96. North, D. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press.
97. North, D. (1992), “Institutions and Economic Theory” American Economists, Vol. 36, No. 1, pp. 3-6.
98. North. D. (1994), “Economic Performance through Time”, the American Economic Review, vol. 84, No3, pp. 359-368.
99. Parada, J. (2001), “Original Institutional economics: a Theory for the 21st century?” Oeconomicus, Vol. 5, No. 3, pp. 46-60.
100. Patton, Q. M. (1990), Qualitative Evaluation and Research Methods, London: Newbury Park.
101. Quaas, F. and Quaas, G. (2013), Die Österreichische Schule Der Nationalökonomie: Darstellung, Kritiken und Alternativen, Marburg, Metropolis.
102. Reuter, N. (1996), Der institutionalismus: geschichte und Theorie der evolutionären Ökonomik, Auflage, Marburg: Metropolis Verlag.
103. Rodrik, D. (2015), Economics Rules: The Rights and Wrongs of the Dismal Science, New York: W. W. Norton & Company Incorporated.
104. Rothbard, M. (2004), “Man, Economy, and State, with Power and Market”, Auburn: Ludwig von Mises Institute.
105. Rothbard, M. Kirzner, I. M., Lachmann, L. M., Gerald P. O’Driscoll, (1976), the Foundations of Modern Austrian Economics, New York University Press.
106. Rutherford, M. (1995), “The Old and the New Institutionalism: Can Bridges Be Built?” Journal of Economic No.s, Vol. 29, No. 2, pp. 443-451.
107. Samuels, W. J. (1995). The present state of institutional economics. Cambridge Journal of Economics, Vol. 19. No. 4, pp. 569–590.
108. Schamp, E. W. (2012), “Evolutionäre Wirtschaftsgeographie. Eine kurze Einführung in den Diskussionsstand”, Zeitschrift für Wirtschaftsgeographie, Vol. 56, No. 1-2, pp. 121-128.
109. Selgin, G. A. (1990), Praxeology and Understanding: An Analysis of the Controversy in Austrian Economics, Auburn: Ludwig von Mises Institute.
110. Tuchman, G (1994), Historical Social Science: Methodologies, Methods, and Meanings, California: Handbook of Quantities Research, pp. 306–323.
111. Veblen, T. (1899), “The Theory of the Leisure Class: An Economic Study in the Evolution of Institutions”, United States: London: Macmillan.
112. Wilber, C. K. and Harrison, R. S. (1978), “The Methodological Basis of Institutional Economics: Pattern, Model, Storytelling and Holism”, Journal of Economic Issue, Vol 11, pp 61-89.
113. Williamson, Oliver E. (1985), the Economic Institutions of Capitalism, New York: Free Press.
114. Yefimov V. (2004), “On Pragmatist Institutional Economics”, MPRA Paper, 49016, pp.1-29.