امکان‎سنجی تبیین ظهور و سقوط حکومت‎های معاصر براساس نظریه ابن‎خلدون

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 نویسنده مسئول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

3 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

بررسی و علت‎یابی چگونگی پدیدآمدن حکومت‎ها و نیز زوال و سقوط آنها از جمله مهم‎ترین موضوعات مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی بوده است. یکی از این اندیشمندان، ابن‎خلدون، متفکر مسلمان قرن هشتم هجری است که پس از مطالعات گستردۀ تاریخی، نظریۀ خود را با عنوان «علم جدید عمران» ارائه کرد. با این نظریه می‎توان ظهور و سقوط حکومت‎های گذشته را تبیین نمود؛ ولی آیا با این نظریه می‎توان ظهور و سقوط حکومت‎های معاصر را هم تبیین کرد؟ در پاسخ می‎توان گفت با وجود اینکه شاخص‎های (عوامل) تعیین‎شده از سوی ابن‎خلدون در مورد ظهور و سقوط حکومت‎‎ها که با نگاه واقع‎گرایانه تدوین‎شده، فرازمانی بوده است و امروزه هم کاربرد دارد؛ ولی با توجه به تغییر عصبیت‎ها و ظهور عصبیت‎های نوین و نیز نقش سازمان‎های بین‎المللی و دولت‎های خارجی و فناوری‎های جدید، به‎ویژه رسانه‎ها در ظهور، ثبات و سقوط حکومت‎‎ها می‎بایست این نظریه بازبینی‎شده و اصلاحاتی را در کاربرد این نظریه به‎کار گرفت تا امکان تبیین دقیق‎تر و واقعی‎تر ظهور و سقوط حکومت‎های معاصر براساس این نظریه فراهم شود.

کلیدواژه‌ها


 
 
1. آذربخش، پروانه (1392)، «بررسی دوره‎های شکل‎گیری، ثبات و ضعف دولت‎های شمال آفریقا با توجه به نظریه ابن‎خلدون»، تهران: پایان‎نامه ارشد، دانشگاه الزهرا.
2. آزاد ارمکی، تقی (1376)، جامعهشناسی ابنخلدون، چ1، تهران: انتشارت تبیان.
3. ابن‎خلدون، عبدالرحمن (1335)، مقدمه ابنخلدون، ج1 و 2، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
4. ابن‎خلدون، عبدالرحمن (1383)، العبر تاریخ ابنخلدون، ج1−6، چ2، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
5. اسمیت، دنیس (1386)، برآمدن جامعهشناسی تاریخی، چ1، ترجمه سیدهاشم آقاجری، تهران: انتشارات مروارید.
6. بصیرتی، منیره و حمید پارسانیا (1398)، «تحلیل بعد انسان‎شناختی رئالیسم انتقادی از ساحت اجتماعی دین و نقد آن»، دوفصلنامه علمی انسانپژوهی دینی، س16، ش41، بهار و تابستان، ص43−54.
7. بنی‎فاطمه و همکاران، حسین (1397)، «مبانی هستی‎شناسی و معرفت‎شناسی اجتماعی رئالیسم انتقادی؛ با تأکید بر آراء روی بسکار»، مجله راهبرد فرهنگ، ش44، زمستان، ص29−57.
8. تانزی، ویتو و حمید داودی (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (فساد، رشد اقتصادی و مالیۀ عمومی)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
9. جانستون، میکائیل (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (اندازهگیری فساد)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
10. خدیوی، غلامرضا، (1391)،بررسی علل ناپایداری ... با تاکید بر نظریه ابن خلدون، تهران، پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
11. دانایی‎فر و همکاران، حسن (1399)، «روش‎شناسی پژوهشی رئالیسم انتقادی؛ فهم مبانی، فرایند و اسلوب اجرا»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، س26، ش102، بهار، ص1−22.
12. رسایی، داوود (1347)، حاکمیت در اسلام و نظر ابنخلدون دربارۀ آن، دانشگاه تهران: رساله دکتری.
13. روزنتال، اروین (1388)، اندیشۀ سیاسی اسلام در سدههای میانه، چ2، تهران: قومس.
14. شیخ، محمدعلی (1371)، پژوهشی در اندیشههای ابنخلدون، چ3، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
15. طالبان، محمدرضا (1398)، «آزمون فیصله‎بخش، جامعه‎شناسی دین و رئالیسم انتقادی»، مجله مطالعات و بیست تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ9، ش4، زمستان، ص773−792.
16. عالم، عبدالرحمن (1389)، بنیادهای علم سیاست، چ21، تهران: نشر نی.
17. فیرحی، داوود (1389)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چ10، تهران: نشر نی.
18. قادری، حاتم، (1386)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، چاپ ششم، سمت.
19. قاضی‎مرادی، حسن (1390)، استبداد در ایران، چ5، تهران: انتشارات کتاب آمه.
20. کی.جین، آرویند (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (قدرت، سیاست و فساد)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
21. لمبتون، ان.کی.اس (1379)، دولت و حکومت در دوره میانۀ اسلام، چ1، ترجمۀ علی مرشدی‎زاده، تهران: نشر تبیان.
22. مارش و استوکر، دیوید و جری (1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی، چ1، ترجمه امیرمحمد حاجی‎یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
23. محمدپور و همکاران، احمد (1390)، «مقدمه‎ای بر بنیان‎های فلسفی و روش‎شناختی رئالیسم انتقادی»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، س3، ش5، بهار و تابستان، ص79−106.
24. موسوی، سیدمحمد (1387)، اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران، چ1، تهران: دانشگاه پیام نور.
25. مهدی، محسن (1390)، فلسفه تاریخ ابنخلدون، چ5، ترجمۀ مجید مسعودی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
26. مهربان، احمد و منصور میراحمدی (1397)، «نوعصبیت؛ توسعۀ مفهوم این‎خلدون با نگاه به روند شکل‎گیری گروه داعش»، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، ش24، پاییز و زمستان، ص139−172.
 
 
 
1. آذربخش، پروانه (1392)، «بررسی دوره‎های شکل‎گیری، ثبات و ضعف دولت‎های شمال آفریقا با توجه به نظریه ابن‎خلدون»، تهران: پایان‎نامه ارشد، دانشگاه الزهرا.
2. آزاد ارمکی، تقی (1376)، جامعهشناسی ابنخلدون، چ1، تهران: انتشارت تبیان.
3. ابن‎خلدون، عبدالرحمن (1335)، مقدمه ابنخلدون، ج1 و 2، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
4. ابن‎خلدون، عبدالرحمن (1383)، العبر تاریخ ابنخلدون، ج1−6، چ2، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
5. اسمیت، دنیس (1386)، برآمدن جامعهشناسی تاریخی، چ1، ترجمه سیدهاشم آقاجری، تهران: انتشارات مروارید.
6. بصیرتی، منیره و حمید پارسانیا (1398)، «تحلیل بعد انسان‎شناختی رئالیسم انتقادی از ساحت اجتماعی دین و نقد آن»، دوفصلنامه علمی انسانپژوهی دینی، س16، ش41، بهار و تابستان، ص43−54.
7. بنی‎فاطمه و همکاران، حسین (1397)، «مبانی هستی‎شناسی و معرفت‎شناسی اجتماعی رئالیسم انتقادی؛ با تأکید بر آراء روی بسکار»، مجله راهبرد فرهنگ، ش44، زمستان، ص29−57.
8. تانزی، ویتو و حمید داودی (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (فساد، رشد اقتصادی و مالیۀ عمومی)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
9. جانستون، میکائیل (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (اندازهگیری فساد)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
10. خدیوی، غلامرضا، (1391)،بررسی علل ناپایداری ... با تاکید بر نظریه ابن خلدون، تهران، پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
11. دانایی‎فر و همکاران، حسن (1399)، «روش‎شناسی پژوهشی رئالیسم انتقادی؛ فهم مبانی، فرایند و اسلوب اجرا»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، س26، ش102، بهار، ص1−22.
12. رسایی، داوود (1347)، حاکمیت در اسلام و نظر ابنخلدون دربارۀ آن، دانشگاه تهران: رساله دکتری.
13. روزنتال، اروین (1388)، اندیشۀ سیاسی اسلام در سدههای میانه، چ2، تهران: قومس.
14. شیخ، محمدعلی (1371)، پژوهشی در اندیشههای ابنخلدون، چ3، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
15. طالبان، محمدرضا (1398)، «آزمون فیصله‎بخش، جامعه‎شناسی دین و رئالیسم انتقادی»، مجله مطالعات و بیست تحقیقات اجتماعی در ایران، دورۀ9، ش4، زمستان، ص773−792.
16. عالم، عبدالرحمن (1389)، بنیادهای علم سیاست، چ21، تهران: نشر نی.
17. فیرحی، داوود (1389)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چ10، تهران: نشر نی.
18. قادری، حاتم، (1386)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، چاپ ششم، سمت.
19. قاضی‎مرادی، حسن (1390)، استبداد در ایران، چ5، تهران: انتشارات کتاب آمه.
20. کی.جین، آرویند (1386)، اقتصاد سیاسی فساد (قدرت، سیاست و فساد)، ‎چ1، ترجمه علی بختیاری‎زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
21. لمبتون، ان.کی.اس (1379)، دولت و حکومت در دوره میانۀ اسلام، چ1، ترجمۀ علی مرشدی‎زاده، تهران: نشر تبیان.
22. مارش و استوکر، دیوید و جری (1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی، چ1، ترجمه امیرمحمد حاجی‎یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
23. محمدپور و همکاران، احمد (1390)، «مقدمه‎ای بر بنیان‎های فلسفی و روش‎شناختی رئالیسم انتقادی»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، س3، ش5، بهار و تابستان، ص79−106.
24. موسوی، سیدمحمد (1387)، اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران، چ1، تهران: دانشگاه پیام نور.
25. مهدی، محسن (1390)، فلسفه تاریخ ابنخلدون، چ5، ترجمۀ مجید مسعودی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
26. مهربان، احمد و منصور میراحمدی (1397)، «نوعصبیت؛ توسعۀ مفهوم این‎خلدون با نگاه به روند شکل‎گیری گروه داعش»، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، ش24، پاییز و زمستان، ص139−172.