چیستی علوم انسانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 استادیار گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

آنچه امروزه با عنوان «علوم اجتماعی» از علوم انسانی یاد می‎شود، میراث‎دار سنت فلسفی اسکاتلندی و فرانسوی است. فیلسوفان کلاسیک آلمان آنچه را همتایان فرانسوی‌شان بیشتر با عنوان علوم اجتماعی می‎فهمیدند، با عناوین «علوم تاریخی»، «علوم روحی» و یا «علوم اخلاقی» مطرح کردند؛ اینها همه مسبوق به اصطلاح فلسفه خُلقی است. این همه نشان از تفاوت منظری است که این دیدگاه‎ها در مورد ماهیت و چیستی انسان اختیار کرده بودند. از منظر امثال دیلتای، علوم انسانی، از آن جهت علم تاریخی‎اند که انسان را موجودی تاریخی می‎فهمیدند؛ یا برخی دیگر، از آنجا که انسان را موجودی صاحب اراده می‎دانستند، ازاین‌رو حوزه علوم انسانی را ساحت اراده و اخلاق تصویر می‌کردند. ازهمین‌رو، امثال گادامر نیز علم انسانی را میراث‎دار فرونسیس ارسطویی می‎دانند. از دیدگاه این نوشتار، اگرچه تمرکز بر حکمت عملی ارسطویی نمی‏تواند آورده چندانی برای علوم انسانی داشته باشد، اما دوره دیگری از حکمت عملی در فضای اندیشمندان مسلمان شکل گرفته است که در کنار حفظ نام حکمت عملی، هویت آن را به‌طورکلی متحول کرد و آن سنگ بنای قانون کردار انسانی در دانش حکمت عملی بود؛ قانونی جهانی که حکمت عملی را از مطالعه شخص فضیلت‌مند به دانش شناسایی جهان انسان و جهان اخلاق ارتقا داد و درنتیجه خود را به‌عنوان نیای بزرگ علوم انسانی تثبیت کرد؛ نقشی که در طول تاریخ به فراموشی سپرده شد.

کلیدواژه‌ها


 
 
1. دیلتای، ویلهلم (1388)، مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی‎دره‎بیدی، تهران: ققنوس.
2. عابدی شاهرودی، علی (1391)، نظریه ابن‌سینا درباره حکمت عملی، مندرج در کتاب: حکمت عملی شیخ الرئیس، به کوشش محسن جوادی، همدان: بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا.
3. _______ (1395)، قانون اخلاق بر پایه نقد عقل به عقل، قم: کتاب طه.
4. فروند، ژولین (1372)، آراء و نظریهها در علوم انسانی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
5. کورنر، اشتفان (1367)، فلسفه کانت، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
6. ملاصدرا (بی‎تا)، الحاشیة على الهیات الشفاء، قم: بیدار.
7. موسوی بجنوردی، کاظم (1384)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
8. Aristotle (2009), (NE) The Nicomachean Ethics, Translated by: David Ross, Oxford: Oxford University Press.
9. Austin M. M., Vindal−Naquet P., (1977), Economic and Social History of Ancint Greece, Translated by M. M Austin, London, Batsford Academic and Educational LTD.
10. Durkheim, Emile (1984), Division of Labor, London: MacMillan.
11. __________ (1993), Ethics and Sociology of Morals, Trans: Robert T. Hall, New York: Prometheus Book.
12. Gadamer, Hans. Georg (1989), Truth and Method, Revised Translation by Joel Weinsheimer and Donald. g. Marshall, New York: Seabury Press.
13. Hacking, Ian (2013), The Taming of Chance, Cambridge University Press, New York.
14. Hume, David (2007), Enquiry Concerning Human Understanding, UK, Cambridge University Press.
15. Kant, Immanuel (1933), Critique of Pure Reason, trans. Norman Kemp Smith, London: Macmillian.
16. Mueller−Vollmer, Kurt (1985), The Hermeneutics Reader, New York: The Continuum Publishing Company.
17. Smith, Adam (2003), The Wealth of Nations, Bantam Classics.