مکانیسم علّی و روش‎شناسی سازه‎انگاری در روابط بین‎الملل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مهم‌ترین نظریه‌های روابط بین‌الملل سازه‌انگاری است که هم به عواملی فکری و فرهنگی، و هم به عوامل مادی در تجزیه و تحلیل مناسبات بین‌المللی و سیاست خارجی کشورها توجه دارد. اما آیا سازه‌انگاری تنها یک نظریه است یا می‌توان روش پژوهش نیز از آن استخراج کرد؟ برخی از سازه‌انگاران اعتقاد دارند که این نظریه داعیه‎های روشی نیز دارد و می‎توان در قالب روش‌های مختلف به پژوهش سازه‌انگارانه پرداخت. در این میان، سازوکارها و مکانیسم‎های علّی از جمله ابزارها یا روش‌های پژوهش در قالب سازه‌انگاری است.

برخی سازه‌انگاران مسئله علیت و تبیین علّی را می‌پذیرند، اما تحلیلی مکانیکی و پوزیتیویستی از آن ارائه نمی‌دهند، بلکه آن را با هستی‎شناسی و معرفت‎شناسی سازه‎انگارانه ترکیب کرده‌اند و به مفهومی از علّیت توجه دارند که نقش مؤلفه‎های انگاره‎ای و مشاهده‎ناپذیر را نیز در نظر می‌گیرد؛ بدین‌ترتیب سازه‌انگاری به تبیین علّی اعتقاد دارد، اما علت را تنها مسائل مادی (مانند زور، قدرت، جنگ و...) نمی‌داند، بلکه مؤلفه‌های فکری، فرهنگی و انگاره‎ای (همچون سنت، دین، جامعه و...) را نیز علت دانسته، آنها را در تبیین علی دخیل می‌داند.

کلیدواژه‌ها


1. احسانی‌مقدم، ندا؛ حسن دانایی‌فرد، احمدعلی خائف الهی و علی‌اصغر فانی (1399)، «روش‌شناسی پژوهشی رئالیسم انتقادی؛ فهم مبانی، فرایند و اسلوب اجرا»، فصلنامه علمیپژوهشی روششناسی علوم انسانی، س26، ش102، بهار، ص1−22.
2. امیدی، علی (1392)، «رویکردهای سه‎گانه روش‎شناختی در مطالعات علوم اجتماعی و مقایسۀ آن با نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی»، مجله حکمت و فلسفه، س9، ش4، زمستان، ص99−118.
3. خضری، رؤیا (1388)، «جایگاه فرهنگ در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، س3، ش10، پاییز، ص77−90.
4. داوودی، علی‌اصغر (1391)، «امنیت از نگاه مکتب سازه‌انگاری»، فصلنامه مطالعات سیاسی، س4، ش16، تابستان، ص29−50.
5. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و مجید دشتگرد (1398)، «مسئله علّیت در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه پژوهشهای روابط بین‌الملل، دوره 9، ش1 (پیاپی31)، بهار، ص106−116.
6. رضایی، علیرضا و قاسم ترابی (1389)، «تبیین جایگاه فرهنگ در نظریه‌های سیاست و روابط بین‌الملل؛ فرهنگ به‌عنوان عرصه‌ای برای تعامل و تقابل»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، ش13، زمستان، ص53−82.
7. رمضان‌زاده، عبدالله و محمدصادق جوکار (1398)، «هویت از منظر سازه‌انگاری متعارف و رادیکال»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، ش3، پاییز، ص133−150.
8. سلیمی، حسین (1388)، فرهنگ‌گرایی، جهانی شدن و حقوق بشر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
9. طالبیان، محمدرضا (1388)، «مکانیسم‌ها و جامعه‌شناسی: نقش و اهمیت مکانیسم‌ها در تبیین پدیده‌های اجتماعی»، فصلنامه علمیپژوهشی روششناسی علوم انسانی، س15، ش61، زمستان، ص63−102.
10. طالبیان، محمدرضا (1398)، «بیزگرایی و مطالعات تاریخی در علوم اجتماعی»، مجله جامعهشناسی تاریخی، دوره 11، ش2، پاییز و زمستان، ص203−228.
11. عباسی اشلقی، مجید و مرتضی فرخی (1388)، «چارچوبی تحلیلی برای مفهوم امنیت از منظر سازه‌انگاری»، فصلنامه مطالعات سیاسی، س2، ش6، زمستان، ص71−96.
12. عطایی، فرهاد و الهام رسولی ثانی‎آبادی ( 1389)، «بررسی نقش و جایگاه سیاست خارجی در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، ش3، پاییز، ص209−226.
13. قهرمان‌پور، رحمان (1383)، «تکوین‌گرایی: از سیاست بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، س7، ش2 (پیاپی24)، تابستان، ص299−318.
14. مجتهدی زنجیرآباد، ابوالقاسم و محمدرحیم عیوضی (1397)، «بررسی نظریه سازه‌انگاری در حوزه مطالعاتی روابط بین‌الملل و لزوم به‌کارگیری آن در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، س27، ش89، زمستان، ص177−205.
15. محمدنیا، مهدی (1393)، «سازه‌انگاری کل‌گرا: رهیافتی جامع برای توضیح رفتارهای سیاست خارجی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س5، ش1، بهار، ص135−158.
16. مشیرزاده، حمیرا (1383)، «سازه‌انگاری به‌عنوان فرانظریه روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش65، پاییز، ص113−143.
17. مشیرزاده، حمیرا (1391)، «نظریه سازه‌انگاری متعارف و پژوهش در روابط بین‌الملل و استلزامات پژوهشی»، دوفصلنامه علمیپژوهشی پژوهش سیاست نظری، ش12، پاییز و زمستان، ص1−20.
18. مردیها، مرتضی (1395)، «معنا و مبنای تبیین در علوم اجتماعی»، فصلنامه مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی، دوره8، ش4، پاییز، ص79−104.
19. معینی علمداری، جهانگیر و عبدالله راسخی (1389)، «روش‌شناسی سازه‌انگاری در حوزه روابط بین‌الملل»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، ش4، پاییز، ص183−214.
20. هادیان، ناصر (1382)، «سازه‌انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، س17، ش4، زمستان، ص915−949.
21. Adler, Emanuel (2005), Constructivism and International Relations, in: Carsnaes,Walter, Risse, Thomad, Handbook of International Relations.London: Sagepub, p.95−118.
22. Farrel, T. (2002), “Constructivist Security Studies: Portrait of Research Program, International Studies Review”, 4, 1.
23. Klotz, Audie & Lynch, Cecelia (2006), “Moving Beyond the Agent–Structure Debate”, International Studies Review, Vol.8, p.355–381.
24. Kubalkova, V (2001), "Foreign Policy in a Constructed International Politics", A Construted World, Amonk, p.56−72.
25. Lantis, J. S. (2006), Strategic Culture: From Clausewitz To Constructivism: Washington.
26. Mahoney, James (2000), “Strategies of Casual Inference in Small−n Analysis, Sociological Forum”, 16.
27. Onof, N. G. (2002), Worlds of Our Making: The Strange Career of Constructivism in International Relations: Puchala, p.119−140.
28. Tajfel, Henri, (1981), Human Groups and Social Categories Stadies in Social Psychology: Cambridge, u.k: Cambridge University Press.
29. Wendt, Alexander (1999), Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
30. Wiener, A. (2003), “Constructivism: The Limits of Bridging Gaps”, Journal of International Relations and Development, Vol.6, No.3, p.252−275.