فرایند تلفیق در نظریه ریخت‌یابی مارگارت آرچر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری جامعه شناسی اقتصاد و توسعه دانشگاه تبریز

2 دانشیار جامعه‌شناسی گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی چگونگی تلفیق عاملیت و ساختار در نظریه آرچر بود؛ بدین‌منظور نخست ریشه‌های نظری تلفیق طرح‌ شده و سپس نظریه ریخت‌یابی آرچر با نگاهی مقایسه‌ای به نظریه گیدنز مطرح‌ شده است. درنهایت نیز به سؤال پژوهش«فرایند تلفیق کنش و ساختار در نظریه آرچر به چه شکل است؟» پاسخ‌ داده می‌شود. وی با طرح نظریه ریخت‌یابی در مقابل ساخت‌یابی، نظریه تلفیقی خود را شکل داده است. در نظریه ریختیابی تلفیق عاملیت و ساختار از این‌ قرار است؛ اول: شرایط از پیش‌موجود (ساختارها) که بستری برای کنش اجتماعی به‌‌شمار می‌آید؛ دوم: کنش متقابلی که در این بستر برای دستیابی به اهداف معین صورت می‌گیرد؛ سوم: پیامدهای کنش متقابل اجتماعی که ممکن است به پرورش ساختاری شرایط کنش بینجامد، به‌ بیان ‌دیگر ساختارها و کارگزاران دستخوش تغییر شوند. سرانجام این عاملان و ساختارهای تغییریافته به بستر و شرایطی برای کنش‌های بعدی تبدیل می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


  1. اجتهدنژاد کاشانی، سید سالار و حسین پرویز اجلالی (1393)، «کندوکاو نظری−مفهومی درباره توسعه فرهنگی از منظر جامعه‌شناسی»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش64، ص36−
  2. اشرفی، اکبر و علی فلاحی سیف‌الدین (1391)، «واقع‌گرایی انتقادی، برون‌رفت از دوگانه پوزیتویسم و هرمنوتیک»، فصلنامه علمی مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 5، ش18، ص9−
  3. باقری، شهلا و رضا نظریان (1397)، «رهاورد جامعه‌شناس مسلمان در تنقیح دوگانه ساختار و عاملیت: بررسی موردی سه نظریه»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، س4، ش10، ص93−
  4. بنی فاطمه، حسین؛ راب شیلدز؛ فاطمه گلابی؛ فردین قریشی و فرهاد بیانی (1397)، «مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی اجتماعی رئالیسم انتقادی با تأکید بر آراء روی باسکار»، راهبرد فرهنگ، ش44، ص30−
  5. بوردیو، پیر(1389)، نظریه کنش؛ دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.
  6. پارکر، جان (1383)، ساختاربندی، ترجمه امیرعباس سعیدی‌پور، تهران: آشتیان.
  7. پارکر، جان (1386)، ساخت‌یابی، ترجمه حسین قاضیان، تهران: نشر نی.
  8. توحید فام، محمد و مرضیه حسینیان امیری (1388)، فراسوی کنش و ساختار، تهران: گام نو.
  9. دورکیم، امیل (1386)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه محمدباقر پرهام، تهران: مرکز.
  10. ذوالفقاری، منوچهر (1400)، «اندیشه تلفیقی در جامعه‌شناسی معاصر: بررسی آرای تلفیقی گیدنز و هابرماس»، رشد آموزش، علوم اجتماعی، دوره 23، ش3، ص38−
  11. رهادوست، فاطمه (1384)، «رئالیسم انتقادی و روش‌شناسی تحقیق»، مجموعه مقالات همایش‌های انجمن کتابداری، ج3، ص108−
  12. ریتزر، جورج (1374)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  13. ریتزر، جورج (1384)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چ9، تهران: انتشارات علمی.
  14. ریتزر، جورج (1397)، نظریه جامعه‌شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
  15. زاهد زاهدانی، سیدسعید (1377)، «نگرشی اجتماعی به اصول دین اسلام»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 4، ش1، ص31−
  16. فی، برایان (1381)، فلسفه امروزین علوم اجتماعی: نگرشی چند فرهنگی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
  17. کرمی‌نژاد، احمد (1392)، «بررسی انتقادی عاملیت و ساختار در اندیشه متفکران جامعه شناسی از نگاه اندیشه دینی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه باقرالعلوم.
  18. کسل، فیلیپ (1383)، چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه حسن قاضیان، ج2، تهران: ققنوس.
  19. گلابی، فاطمه؛ علی بوداقی و پروین علی‌پور (1394)، «مروری تحلیلی بر تلفیق عاملیت و ساختار در اندیشه پیر بوردیو»، دو فصلنامه علمی پژوهش‏های جامعه‏شناسی معاصر، دوره 4، ش6، ص117−
  20. گیدنز، آنتونی (1383)، چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه حسن چاووشیان، تهران: ققنوس.
  21. گیدنز، آنتونی (1384)، چشم‌اندازهای جهانی، ترجمه و مقدمه محمدرضا جلائی‌پور، تهران: طرح نو.
  22. مارش، دیوید و استوکر جری (1385)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  23. متقی، ابراهیم، حسین عبداللهی، (1392)، «پوزیتویسم منطقی و موضع انتقادی هابرماس بر آن»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، س5، ش2، ص6−
  24. محمدپور، احمد؛ مهدی علیزاده و مهدی رضایی (1389)، «مقدمه‌ای بر بنیان‌های فلسفی و روش‌شناختی رئالیسم انتقادی»، دو فصلنامه علمیتخصصی اسلام و علوم اجتماعی، س3، ش5، ص79−
  25. Archer, M. S. (2002)," Realism and the Problem of Structure and Agency", Journal of Critical Realisms, Alethia, 5, 1.
  26. Archer, Margaret S.; Morgan, Jamie (2020), "Contributions to realist social theory: an interview with Margaret S. Archer". Journal of Critical Realism. 19(2): 179-200, doi: 147674430 (2020), 1732760/ 10/ 1080: ISSN 7430−
  27. Archer, Margaret (1990), Human Agency and Social Structure: A Critique of Giddens’, in J. Clark, C. Modgil, S. Modgil, Anthony Giddens: Consensus & Controversy, Falmer Press.
  28. Archer, Margaret (1995), Realist Sociological Theory, New York, Cambridge University Press.
  29. Archer, Margaret (1996), Culture and Agency, [Revised Edition], Cambridge: Cambridge University Press.
  30. Archer, Margaret, (1979), Social Origins of Educational Systems, London: Sage.
  31. Archer, Margaret, (1982), The Sociology of Educational Expansion: Take-Off, Growth and Inflation in Educational Systems, London: Sage.
  32. Archer, Margaret (1983), Process without System: Basil Bernstein and Pierre Bourdieu’, Archives Europeennes De Socyologie, 24, p.196−
  33. Archer, Robert (2002), Education Policy and Realist Social Theory: Primary Teachers, Child-Centred Philosophy and the New Managerialism. Routledge, p.272.
  34. Archer, S. Margarat (2003), Structure, Agency and the Internal Conversation, Cambridge university press, New York.
  35. Archer, S. Margarat (2010), Morphogenesis versus structuration: on combining structure and action, The British journal of sociology, 225−252.
  36. Bauman, Zygmunt (1976). Towards a Critical Sociology: An Essay on Commonsense and Emancipation. London: Routledge and Kegan Paul.
  37. Collier, Andrew (1998), Critical Realism. In Routlege Encyclopedia of philosophy, Edited Craig, London: Routledge, p.720−
  38. Giddens, A. )1983(, Central problems in social theory, London, Macmillan press LTD.
  39. Giddens, A, (1976), New Rules of Sociological Method: A Positive Critique of Interpretative Sociologies, London, Hutchinson.
  40. Giddens, A. (1984), The Constitution of Society; Outline of the Theory of Structuration, Cambridge, Polity Press.
  41. Harvey, David L. (2002), Agency and community: A Critical Realist Paradigm, Journal for the Theory Social Behavior, Vol. 32, Number 2, 1.
  42. Fletcher, A. J.(2016), Applying critical realism in qualitative research: methodology meets method, International Journal of Social Research Methodology, 2(2), 181−
  43. King, Anthony (2010), The odd couple: Margaret Archer, Anthony Giddens and British social theory, The British Journal of Sociology, p.253−
  44. Lefebvre, Henry 1962/1995 Introduction to Modernity: London: verso(1968). The Sociology of Marx. New York: Vintage.