بررسی مؤلفه‌های پارادایم پیچیدگی در اقتصاد نهادگرایی جدید

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری، دانشگاه رازی، دانشکده علوم اجتماعی، گروه اقتصادی

2 دانشیار دانشگاه رازی، دانشکده علوم اجتماعی، گروه اقتصاد

چکیده

به باور کوهن، علم کلیتی دارای پارادایم و مبتنی بر سه رکن هستی‌شناسی، معرفت‎شناسی و روش‎شناسی است. پارادایم سادگی پس از دورۀ رنسانس بر مبنای تفکرات دکارت و نیوتن شکل گرفت. در این پارادایم شیوه فهم مبتنی بر فروکاست هر پدیده به اجزای آن است. از نیمه دوم قرن نوزدهم و با کشف پدیده‌های نامنظم، تئوری‎های کوانتوم و آشوب، ساده‌سازی پدیده‌ها به چالش کشیده شد و رویکرد جدیدی با عنوان «پارادایم پیچیدگی» شکل گرفت. مکتب نئوکلاسیک به‎عنوان نماینده جریان اصلی اقتصاد در تسلط پارادایم سادگی است. اقتصاد نهادی ﺟﺪﻳﺪ به‎عنوان رویکرد غالب نهادی دارای نگرش اصلاحی (و نه انتقادی) به اقتصاد نئوکلاسیک است. این موضوع در ترکیب با ساختارهای متنوع و پیچیده نهادی در جوامع مختلف، هدف این پژوهش را بررسی مؤلفه‌های پیچیدگی در نهادگرایی جدید تعریف می‎کند. اندیشمندان این نحله نهادها را به‌مثابه ساختار، قواعد تعامل و الگوهای حاکم بر زندگی بشر معرفی می‎کنند. یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که آنتولوژی نهادگرایی از نوع رئالیسم پیچیده و روش‎شناسی آن، پلورالیستی است. استفاده از نهادها برای کاهش عدم قطعیت در ترکیب با مدل‌های متباین ذهنی گویای آن است که این نحله هم از عینی‎گرایی و هم از ذهنی‎گرایی بهره می‎جوید. با توجه به نقش نهادها در تعامل، مبرهن است که بیناعینیت دانش و راهبرد مورد تأکید نهادگرایان می‌باشد. براساس نتایج پژوهش مکتب نهادی جدید از حیث نوع بنیان‎ها و مؤلفه‌های پارادایمی متأثر از پارادایم پیچیدگی است.

کلیدواژه‌ها


1. ایمان، محمدتقی (1387)، «ارزیابی پارادایمی انسان به‌عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی»، روش‌شناسی علوم انسانی، س14، ش54، ص25−45.
2. ایمان، محمدتقی (1390)، مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3. بلیکی، نورمن (1394)، استراتژیهای پژوهش اجتماعی، ترجمه هاشم آقابیگ‎پور، تهران: جامعه‎شناسان.
4. بوریل، گیبسون و گارت مورگان (1397)، نظریه‌های کلان جامعه‌شناختی و تجزیه‌وتحلیل سازمان، ترجمه محمدتقی نوروزی، تهران: سمت.
5. پارسانیا، حمید (1383)، «روش‎شناسی فلسفه سیاسی و علم سیاست»، فصلنامه علوم سیاسی، ش22، ص7−16.
6. توسلی رکن‌آبادی، مجید و محمد شاد (1393)، «درآمدی بر تحول پارادایمی معرفت و تکوین انگاره پلورالیسم»، فلسفه علم، س4، ش1، ص53−85.
7. حیدری، سمیه؛ مجتبی الماسی و شهرام فتاحی (1400)، «گونه‎شناسی پارادایمیک مکاتب اقتصادی و جایگاه هزینه مبادله در شیفت پارادایمی»، روششناسی علوم انسانی، س27، ش107، ص63−82.
8. ریترز، جورج (1395)، نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
9. ریزوندی، محمدامیر؛ بهرام سحابی؛ فرشاد مؤمنی و کاظم یاوری (1394)، «کاوشی در تعریف نهاد: ارزیابی رویکردهای متأخر بدیل در تعریف نهاد». برنامه‌ریزی و بودجه، س20، ش4، ص185−210.
10. کوهن، تامس (1399)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
11. متوسلی، محمود و جمال فتح‎اللهی (1389)، «مقدمه‌ای بر نظریات ویلیامسون و کاربرد آن در تحلیل مسائل توسعه ایران»، پژوهش‌های اقتصادی، س10، ش3، ص25−52.
12. متوسلی، محمود؛ مصطفی سمیعی نسب؛ محمود مشهدی احمد و علی نیکونسبتی (1397)، اقتصاد نهادی: پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند، تهران: دانشگاه امام صادقg.
13. محمدپور، احمد (1398)، روش در روش، تهران: جامعه‌شناسان.
14. محمدی چابکی، رضا (1392) «مؤلفه‎های پارادایم پیچیدگی»، روششناسی علوم انسانی، س19، ش76، ص61−89.
15. مورن، ادگار (1394)، درآمدی بر اندیشه پیچیده، ترجمه افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
16. مورن، ادگار؛ موتا، راول و روخر سییو رانا (1387)، اندیشه پیچیده و روش یادگیری در عصر سیارهای، ترجمه محمد یمنی‌دوزی سرخابی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
17. مؤمنی، فرشاد و علی نیکونسبتی (1396)، «رویکرد نهادی به توسعه و دلالت‌های آن برای ایران»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، س17، ش64، ص199−241.
18. نایب، سعید (1395)، «ویژگی‌های تبیین در دستگاه نظری نهادگرایی جدید»، اقتصاد تطبیقی، س3، ش1، ص61−83.
19. نریمانی، میثم (1392)، «نسبت سنجی پارادایمیک نوآوری و اقتصاد تطوری؛ آیا پارادایم نوظهوری درراه است؟»، نامه سیاست علم و فناوری، س2، ش4، ص7−16.
20. نورث، داگلاس (1385)، نهادها و تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمدرضا معینی، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
21. هانت، دایانا (1395)، نظریه‌های اقتصادی توسعه، تحلیلی از پارادایم‌های رقیب، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.
22. Alhadeff-Jones, M. (2008), “Three Generations of Complexity Theories: Nuances and Ambiguities”, In Complexity Theory and the Philosophy of Education, 62-78, UK: John Wiley and Sons.
23. Aoki, Masahiko (2001), Toward a Comparative Institutional Analysis. Cambridge: MIT Press.
24. Arnsperger, C. & Varoufakis, Y. (2006), “What is Neoclassical Economics? Three Axioms Responsible for its Theoretical Oeuvre, Practical Irrelevance and thus, Discursive Power”, Panoeconomicus1, p.5−18.
25. Bellone, C. J. (1980), Organization Theory and the New Public Administration, Boston: Allyn and Bacon.
26. Bhaskar, R. (1979), “The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of Contemporary Human Science, Brighton:Harvester.
27. Byrne, D. (1998), Complexity Theory and the Social Sciences, London: Routledge.
28. Capra, F. (2002), the Hidden Connections: Integrating the Hidden Connections among the Biological,Cognitive and Social Dimensions of life, New York: Doubleday.
29. Cavalcante, C. M. & Boff, E. d. (2019), “John Maynard Keynes between Old and New Institutionalism”, XII Encontro Internacional da AKB, Campinas, Brazil.
30. Chavance, Bernard (2009), Institutional economics, London: Routledge.
31. Cilliers, P. (1998), Complexity and Postmodernism, London: Routledge.
32. Coase, R. H. (1937), “The Nature of Firm”, Economica 4(16), p.386−405.
33. Coase, R. H. (1998), “The New Institutional Economics”, The American Economic Review 88(2), p.72−74.
34. Davis, B. & Sumara, D. (2006), Complexity and Education: Inquiries into Learning, Teaching and Research, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
35. Dequech, David (2006), “Institutions and Norms in Institutional Economics and Sociology”, Journal of Economic Issues 40(2), p.473−481.
36. Hall, P. & Taylor, R.C.R. (1998), “The Potential of Historical Institutionalism; a Response to Hay and Wincott”, Political Studies 46(5), p.958−962.
37. Hammersley, M (1992), What’s Wrong with Ethnography?, London: Routledge.
38. Heylighen, F., Cilliers, P. & Gershenson, C. (2007), “Complexity and Philosophy”, In Complexity, science, and society, 117-134, Oxford: Radcliffe Press.
39. Hodgson, G. (1998), The Approach of Institutional Economics, Journal of Economic Literature 36(1), p.166−192.
40. Jörg, Ton (2011), New Thinking in Complexity for the Social Sciences and Humanities: a Generative, Transdisciplinary Approach, Berlin: Springer−Verlag.
41. Kiel, L. D. & Elliot E. (1992), “Budgets as Dynamics Systems: Change, Variation, Time and Budgetary Heuristics”, Journal of Public Administration Research and Theory 2(2), p.139−156.
42. Klein, P. G. (2000), “New Institutional Economics”, In Encyclopedia of Law and Economics, 456−489, London: Edward Elgar.
43. Kuhn, L. (2008), Complexity and Educational Research: A Critical Reflection, In Complexity Theory and the Philosophy of Education, 169-180. UK: John Wiley and Sons.
44. Lee, D. B. (2009), “Communicating Minds: Subjectivity, Objectivity, and Understanding”, Studies in Communication Sciences 9 (1), p.17−49.
45. Lounsbury, Michael (2008), “Institutional Rationality and Practice Variation: New Directions in the Institutional Analysis of Practice”, Accounting, Organizations and Society 33, p.349−361.
46. Mason, M. (Ed.) (2008), Complexity Theory and the Philosophy of Education, UK: Wiley− Blackwell.
47. Menard, C. & Shirley M. (2010), The Contribution of Douglass North to New Institutional Economics, HAL, Paper presented at the Legacy and Work of Douglass C. North, Washington University in St. Louis (1-34): Cambridge University Press.
48. Modema, G. S. & Mercuro, N. (2002), “History Institutional law & Economics”, Encyclopedia, Low & Economics, p.418−453.
49. Morrison, K. (2002), School Leadership and Complexity Theory, London and New York: Rutledge.
50. North, D. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press.
51. North, D. (1992), “Institutions and Economic Theory” American Economists 36 (1), p.3−6.
52. North, D. C (2000), Institutions, Contracts and Organizations: Edward Elgar Publishing.
53. Patton, Q. M. (1990), Qualitative Evaluation and Research Methods, London: Newbury Park.
54. Ramírez, R., Selsky, J., van der Heijden, K. (2008), Business Planning for Turbulent Times:New Methods for Applying Scenarios, London: Routledge.
55. Rescher, Nicholas (1998), Complexity: A Philosophical Overview, London: Routledge.
56. Richter, Rudolf (2015), Essays on New Institutional Economics, Heidelberg: Springer.
57. Rutherford, Malcolm (1995), “The Old and the New Institutionalism: Can Bridges Be Built?” Journal of Economic Issues 29(2), p.443−451.
58. Samuels, W. J. (1995), The present state of institutional economics, Cambridge Journal of Economics 19(4), p.569−590.
59. Stacy, R. D., Griffin, D. & Shaw, P. (2000), Complexity and Management: Complexity and Management: Fad or Radical Challenge to Systems Thinking?, London: Routledge.
60. Torfing, Jacob (2001), “Path Dependent Danish Welfare Reforms: The Contribution of New Institutionalism to Understanding Evolutionary Change”. Scandinavian Political Studies 24 (4), p.277−309.
61. Williamson, O. E. (1975), Markets and Hierarchies, Analysis and Antitrust Implications: Free Press.
62. Williamson Oliver E. (2000), “The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead”, Journal of Economic Literature 38(3), p.595 -613.