ارائه تبیینی بدیل از انسان، ارزش و پول براساس رویکردی جامعه‎شناسانه به انسان اقتصادی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس مرکز پژوهش های مجلس

2 استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

اگرچه چارچوب والراسی به‎عنوان مبنای نظریه خرد اقتصاد نئوکلاسیک در تبیین زیربنای «ارزش اقتصادی»، ترجیحات کنشگران اقتصادی (با ماهیت مقوله‎های ذهنی) را وارد محاسبات خود می‎کند، اما چون این ترجیحات را ثابت، رتبه‎بندی‎شده و غیرمرتبط با کنش سایر انسان‎ها در نظر می‎گیرد؛ درنهایت مقادیری از ارزش را به کالاهای مختلف نسبت می‎دهد که این مقادیر را می‎توان ارزشِ انضمامی و ذاتی کالاها دانست. در این نگاه، پول موجودیتی ثانویه و صرفاً شمارندۀ ارزش ذاتی کالاها برداشت شده که به‎عنوان یک «واسطه خنثی» مبادله کالاهای واجد ارزش‎های ذاتی را تسهیل می‎کند؛ در مقابل در این پژوهش در راستای ارائه تبیینی بدیل از ارزش و پول، رویکردی جامعه‎شناسانه مورد استناد قرار می‌گیرد. سؤال مشخص پژوهش حاضر آن است که آیا هر کالا واجد یک ارزش ذاتی و بنیادینِ یکتا است؟ در راستای پاسخ به این پرسش و با استفاده از روش کتابخانه‎ای و اسنادی، فهمی جامعه‎شناسانه از انسان اقتصادی ارائه می‌شود؛ به‎گونه‎ای که چنانچه کنش انسان در بستر جامعه تحلیل شود، نتایجی با ماهیتی متفاوت به دست خواهد آمد. نتیجه پژوهش آن است که ارزش، واقعیت عینیِ مجزا از مبادله و ویژگی ذاتی کالا به شمار نمی‌رود بلکه ارزش، انگاره‎ای ذهنی و برخاسته از کنش و قضاوت جمعی است و تنها پول است که می‎تواند ارزش‎گذاری کالاها را تجسم ملموس دهد و از راه ارجاع به مجموعه قیمت‎ها، مبادلات بازاری را میسّر کند. ویژگی منحصربه‎فرد پول آن است که به مفهوم ارزش اقتصادی، تجسم فیزیکی می‎دهد و به دنبال آن، بازارها متولد می‎شوند. دلالت اصلی پژوهش آن است که برخلاف چارچوب نظری نئوکلاسیک، این‎گونه نیست که هر کالا واجد یک ارزش ذاتی و بنیادینِ یکتا باشد.
طبقهبندیJEL: B41، B52، D01، Z13

کلیدواژه‌ها


1. اسملسر، نیل. جی (1376)، جامعه‌شناسی اقتصادی، ترجمه محسن کلاهچی، تهران: کویر.
2. بار، رمون (1367)، اقتصاد سیاسی، ترجمه منوچهر فرهنگ، تهران: سروش.
3. رضاقلی، علی (1376)، مقدمه بر کتاب جامعه‌شناسی اقتصادی، تألیف نیل اسملسر، تهران: کویر.
4. سوئدبرگ، ریچارد (1394)، اصول جامعه‌شناسی اقتصادی، ترجمه سمیرا کاظم پوریان، تهران: دنیای اقتصادی.
5. Arrow, K. J. (1998), What has economics to say about racial discrimination? Journal of economic perspectives, 12(2), 91−100.
6. Bell, S. (2001), The role of the state and the hierarchy of money, Cambridge Journal of Economics. (As reprinted in Concepts of Money: Interdisciplinary Perspectives from Economics, Sociology and Political Science, ed. G. Ingham, 496–510, Cheltenham: Edward Elgar, 2005).
7. Bourdieu, P. (2005), Principles of an economic anthropology, The handbook of economic sociology, 2, 75−89.
8. Durkheim, Emile (1912/2001), The Elementary Forms of Religious Life, abridged, Mark S. Cladis (ed.), Carol Cosman (trans). Oxford: Oxford University Press.
9. Hayek, F. A. (1945), The use of knowledge in society, The American economic review, 35(4), 519−530.
10. Innes, A. M. (1914), The credit theory of money, Banking Law Journal (January), 151−68.
11. Menger, C. (1892), On the origin of money, Economic journal, 2(6), 239−55.
12. Orléan, A. (2014), The empire of value: A new foundation for economics, MIT Press.
13. Schumpeter, J. A. (2006)[1954], History of economic analysis. Routledge.
14. Searle, J. R. (2005), What is an institution? Journal of Institutional Economics 1: 1–22.
15. Simme1, G. (2004[1978]), The Philosophy of Money, London and new york: Routledge.
16. Skidelsky, R. (2018), Money and Government: A Challenge to Mainstream Economics, Penguin UK.
17. Skidelsky, R. (2020), What's Wrong with Economics: A Primer for the Perplexed, Yale University Press.
18. Swedberg, R., Himmelstrand, U. & Brulin, G. (1987), The paradigm of economic sociology: premises and promises, Theory and society16(2), 169−213.‏
19. Veblen, T. (2005), The theory of the leisure class: An economic study of institutions. Aakar Books.
20. Walras, L. (1954), Elements of pure economics or the theory of social wealth, Allen & Unwin. London.
21. Wray, L. Randall (2002), “Modern money”, in J. Smithin (ed.) What is Money? London New York: Routledge, 42−66.