دپارتمان جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، یزد، ایران.
10.30471/mssh.2025.11080.2650
چکیده
چکیده
مارگارت آرچر از برجستهترین و تاثیرگذارترین نظریّهپردازان اجتماعی در چند دهۀ اخیر است که افکار وی بهطور گستردهای در میان تحلیلگران فرهنگی مؤثّر بوده است. مورفوژنز یا تکوینشکل، تأکید اصلی تحلیل او را تشکیل میدهد. وی مورفوژنز فرهنگی را با نظر به ساختار و عاملیت تحلیل می کند و در تحلیل پویایی نظام فرهنگی بر گسترش معانی فرهنگی در فرایند فرهنگی ـ اجتماعی تأکید میکند. بر همین مبنا، در این مقاله با تحلیل مفاهیم مورفوژنز فرهنگی، عاملیت، فرهنگ به تبیین نظام فکری آرچر خواهیم پرداخت. سپس با مروری مختصر از انقلاب مشروطه ایران، نحوه تغییرات فرهنگی و اجتماعی این رویداد تاریخی را از منظر قضایای فکری او تحلیل خواهیم کرد. روش تحقیق حاضر، توصیفی – تحلیلی است. یافتهها نشان میدهند که نظریه آرچر ابزاری مؤثر برای درک تعاملات بین ساختارها، عاملیتها و فرهنگ در تحول و ثبات فرهنگی جنبش مشروظه است. به گونه ای که، رقابت بین ایدههای فرهنگی مختلف و تلاش گروههای ایدئولوگ برای تغییر یا حفظ ساختارهای موجود منجر به فرآیند پویائی شکل در برخی حوزه ها در جامعه ایران شده است. در پایان، نتیجهگیری میشود که تحلیل نظریهاجتماعی آرچرمیتواند فهم عمیقی از رویدادهای تاریخی به دست دهد.
)