چکیده
«رویکردهای انتقادی به تحلیل گفتمان» یکی از روشهای کیفی در حوزه مباحث اجتماعی و فرهنگی است. بر مبنای این گرایش زبان انعکاسدهندۀ شفاف و آینهواری از واقعیت نیست، بلکه ابزاری است تنیده در روابط قدرت که موجب برساخت اجتماعی واقعیت میشود. خود این رویکرد از دو گرایش عمده تشکیل شده است که عبارتند از: الف) تحلیل گفتمان فوکویی؛ ب) تحلیل گفتمان انتقادی.
برای شناخت بهتر این رویکرد، میبایست به تمایزات و تشابهات گرایشهای مختلف آن اشراف داشت. سوال اصلی این است که تمایزات عمده میان این دو رویکرد چیست؟ برای پاسخ به این سوال و غور در مبانی نظری «رویکردهای انتقادی به تحلیل گفتمان» از روش توصیفی و تحلیلی بهره بردهایم و گردآوری اطلاعات از طریق روش اسنادی انجام شده است.
عمدهترین وجه تمایز «تحلیل گفتمان فوکویی» از «تحلیل گفتمان انتقادی» این است که در رویکرد نخست معنای «عام» گفتمان مدنظر است و بر مبنای آن گفتمان موجودیتی مستقل و بهطور نسبی خودگردان تلقی میشود.
)