دانشجوی دکتری فلسفه علم مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
چکیده
بررسی فلسفی «پیشرفت نظریههای علمی» از مهمترین مسائل فلسفۀ علم است. مفروض آن امکان مقایسۀ میان نظریهها بر اساس معیارهای فرانظریهای است. اما ایده «سنجشناپذیری» مدعی است که در هنگام تغییرات انقلابی علوم، انتقال میان امورِ سنجشناپذیر صورت میگیرد؛ اموری چون واژگان علمی، معیارهای ارزیابی نظریهها، جهان دانشمندان و چکیده آنها یعنی پارادایمها. کوهن در مقالۀ «سنجشپذیری، قیاسپذیری و امکان ارتباط» سنجشناپذیری را به دستهای از واژگان علمی یک نظریه محدود دانسته است. او با طرح تمایز «ترجمه−شرح» از امکان فهم و قیاسپذیری پارادایمها دفاع میکند. اما این‌بار با طرح نظام‌های طبقهبندی و محدودیت ناشی از ردهبندی انواع طبیعی، امور سنجشناپذیر دیگری را معرفی میکند. این پرسش‌ها مطرح است که آیا قیاسپذیری نظریهها برای توضیح پیشرفت علمی کافی است؟ آیا سنجشناپذیری ردهبندی‌ها معضلی در برابر مفهوم «پیشرفت علمی» است؟ در این مقاله با استفاده از نقدهای کیچر، راهی برای برون رفت از این معضل نشان میدهیم.
)