1
دکترای علوم اقتصادی، پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری
2
استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
نظریه‌پردازی در دانش اقتصاد مبتنی بر پیش‌فرض‌هایی روش‌شناختی صورت می‌گیرد که دانستن این پیش‌فرض‌ها نظریه‌پرداز را نسبت به استحکام نظریه‌ای که به دنبال آن است آگاه‌تر می‌سازد. از جملۀ این پیش‌فرض‌ها، فردگرایی روش‌شناختی است که بر پیش‌فرض معرفت‌شناختیِ «تحویل» بنا شده است. تفکر اجتماعی متعارف در اولین تحویل، جامعه را از عناصر فرامادی می‌زداید؛ در تحویل دوم جامعه را صرفاً بشری می‌داند و آن را از عناصر غیر‌بشری پالایش می‌کند و در تحویل سوم این عناصر بشری را دارای خصوصیات مشترک و مساوی می‌داند و انسان نوعی نماینده را ترسیم می‌کند؛ نهایتاً در چهارمین تحویل با جمع جبری انسان‌های یکسان، نظریۀ اجتماعی را تولید می‌کند. تحویل سوم و چهارم، فردگرایی روش‌شناختی را در نظریه‌پردازی اجتماعی نمایان می‌سازد.
در نوشتار حاضر پس از طرح نقش تحویل‌انگاری در ایجاد فردگرایی روش‌شناختی به نحوۀ ورود این پیش‌فرض روش‌شناختی به عرصۀ نظریه‌پردازی در دانش اقتصاد پراخته شده و تلاش شده است سازوکار تأثیرگذاری فردگرایی روش‌شناختی در ساخت نظریات اقتصادی روشن شود. مطابق با نتایج این پژوهش، فردگرایی روش‌شناختی در سه ساحت «انسان در مقام تعریف»، «انسان در مقام باور» و «انسان در مقام رفتار» به نظریه‌پردازی دربارۀ انسان نوعی اقتصادی پرداخته است
)