تحلیل و ارزیابی روش شناختی مدل اجتهادی /تجربی در تولید علوم انسانی اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی کرج

چکیده

تولید علم دینی یکی از مهم‏ترین مؤلفه‏های نرم افزاری تمدن نوین اسلامی در گام نخست در گرو ارائه نظریه و مدلی منطقی و نظامند بر پایه روش‌شناسی اسلامی در تبیین علم اسلامی است. مدل اجتهادی-تجربی یکی از مدل‌های ممکن در مسیر تولید علم دینی است، که مبتنی بر یک چارچوب نظری و بر اساس روش‌شناسی اجتهادی و با التزام به داوری تجربی گزاره‏ ها، با بهره‌گیری از متون دینی به تولید علوم دینی اقدام می‌کند.
      این پژوهش  با اذعان به ضرورت معرفتی- فرهنگی و اخلاقی تولید علم دینی کوشیده است به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مدل اجتهادی- تجربی بپردازد تا در سایه ارزیابی روش‌شناختی این مدل‌ زمینه را برای رسیدن به مدلی کارآمد برپایه روش‌شناسی اسلامی فراهم نماید. تبیین مراحل نظریه‏پردازی، حل مشکل گزاره‏پردازی، تلاش برای تفاهم و رقابت با پارادایم‏های رقیب، توجه به ابعاد مختلف تولید علم از مهم‏ترین وجوه امتیاز این دیدگاه و ابهام در تلفیق پارادایم‏ها، اشکال در تفکیک و سطح بندی علم، ابهام در علم بودن بخش فراتجربی و ابهام در استفاده از گزاره‏های انشایی و...از مهم‏ترین وجوه محدویت‏های این مدل است

کلیدواژه‌ها


1-ایمان، محمدتقی و احمد کلاته ساداتی(1392)، روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
2-بستان (نجفی)، حسین(1391)، گامی به سوی علم دینی(1)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ 3.
3- (1392)،گامی به سوی علم دینی(2)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ 2.
4- (1395)،«روش نظریه‌سازی دینی در علوم اجتماعی»، روش‌شناسی علوم انسانی، س 22، ش 86.
5-باقری، خسرو(1382)، هویت علم دینی( نگاهی معرفت شناختی به نسبت دین با علوم انسانی)،تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات،چ1.
6- ( بهار1378)، «امکان و چگونگی علم دینی»، روش‌شناسی علوم انسانی، سال‌ پنجم، ش 18.
7-بلیکی، نورمن(1395)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
8- (1391)،پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی، ترجمه: سیدحمیدرضا 9-حسنی، محمدتقی ایمان و مسعود ماجدی، قم: حوزه و دانشگاه.
10-ترخان، قاسم(1389)، «سطوح سکولار علوم تجربی»، کتاب نقد، ش ٥٥ و ٥٦.
11-ساروخانی، باقر(1375)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ دوم،
12-شریفی، احمد حسین(1395)، روش شناسی علوم انسانی اسلامی،تهران: مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب توسعه.
13-جوادی آملی، عبدالله،(1362)، پیرامون وحی و رهبری، تهران: الزهراء، چ 3.
14-حسنی، سید حمیدرضا و مهدی علی‌پور(1394)، پارادایم اجتهادی دانش دینی «پاد»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ 3.
15-زیباکلام‌، سعید(1390)، «درباره‏ علم دینی»؛ زمانه، ش ١٣.
16-قراملکی، احد فرامرز(1388)، روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
17-مصباح یزدی، محمدتقی(1376)، «سلسله درس‏هایی درباره معرفت دینی 2»، فصلنامه‏ مصباح، ش 21، ص 11-13.
18-مجمع عالی حکمت اسلامی(1393)، علم دینی دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها،تهیه و نتظیم: مجمع عالی حکمت اسلامی، قم: انتشارات حکمت اسلامی