روش‎شناسی بنیادین اندیشه فمینیستی در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران

2 استاد

چکیده

روش‎شناسی بنیادین به‌جای بحث از کیفیت کاربست نظریه‎های علمی به چگونگی تکوین آنها پرداخته و زمینه‎های وجودی معرفتی و غیرمعرفتی آن را دنبال می‎کند. تکوین نظریه فمینیستی در غرب مبتنی بر تحولات معرفتی در فرهنگ غرب و برخی زمینه‎های غیرمعرفتی بود که در تعاملات فرهنگی ایران و غرب به صورت تقلیدی وارد جامعه ایرانی شد.
این پژوهش برآن است تا به روش‎شناسی بنیادین اندیشه فمینیستی در فرهنگ مولد آن و زمینه‎های ورود این نظریه به ایران بپردازد. تحولات معرفت‎شناختی در حوزه علم که به تغییر رویکرد پوزیتویستی به معرفت علمی منجر شد و ظهور فلسفه‎های وجودگرا که رویکردهای ذات‎گرایانه به انسان و هستی را به چالش کشید از جمله مهم‌ترین زمینه‎های وجودی معرفتی اندیشه فمینیستی در غرب بوده و نقد موقعیت نابرابر اجتماعی زنان در مقایسه با مردان و به چالش کشیدن علوم اجتماعی و انسانی مردانه از جمله زمینه‎های وجودی غیرمعرفتی فمینیسم در غرب است. همچنین ورود اندیشه‎های فمینیستی به ایران به بهانه‎های غیرمعرفتی و غیربومی صورت گرفته و نتیجه آن ناسازگاری این نظریه با فرهنگ جامعه ایرانی بوده است.

کلیدواژه‌ها


1. آبوت، پاملا و کلروالاس (1386)، جامعهشناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
2. احمدی، مینا (1384)، «پیامدهای معاهدات بین‎المللی در ایران−آموزش زنان»، فصلنامه کتاب زنان، ش29، ص277−290.
3. احمدی خراسانی، نوشین (1388)، از محفل زنانه بیرون بیاییم، مصاحبه با مهرنامه شماره 1 اسفند 88.
4. ــــــــــــــــــ (1385)، «22 خرداد، روز ملی همبستگی زنان»، بازتاب اندیشه، ش75، ص78−85.
5. ــــــــــــــــــ (1375)، «تمکین زن ایرانی، شیوه معتاد زندگی اوست»، آوای زن، سال ششم، ش25، ص33−45.
6. اعزازی، شهلا (1396)، سخنرانی در نشست «ازدواج سفید؛ واکاوی زوایای پیدا و پنهان»، برگزار شده توسط کانون اندیشه جوان در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
7. ــــــــــــــــــ (1391)، قوانین ایران حامی زنان نیست، مصاحبه با سایت جرس به مناسبت روز زن.
8. ــــــــــــــــــ (1389)، خشونت ساختاری علیه زنان روز به روز افزایش می‌یابد، مصاحبه با سایت مدرسه فمینیستی مورخه 4/9.
9. ــــــــــــــــــ (1388)، قوانین مربوط به خانواده، بازتولید خشونت ساختاری علیه زنان است، مصاحبه سایت مدرسه فمینیستی مورخه 23/11.
10. ــــــــــــــــــ (1385)، فمنیسم و دیدگاهها، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
11. ــــــــــــــــــ (1383)، «مفهوم‌شناسی خشونت»، مجله حورا، ش10، ص14−19.
12. باقری، شهلا (1384)، «علوم اجتماعی فمینیسم و انگاره مردمحوری»، کتاب زنان، سال هشتم، ش30، ص109−131.
13. بهداروند، محمدمهدی (1382)، «نظریه‎های فمینیستی در جهان و ایران»، پیام زن، ش6، ص35−46.
14. پارسانیا، حمید (1392)، «نظریه و فرهنگ: روش‎شناسی بنیادین تکوین نظریه‎های علمی»، راهبرد فرهنگ، ش23، ص7−28.
15. ــــــــــــــــــ (1384)، «رویکرد انتقادی فلسفه اسلامی به رابطه عقل و جنسیت»، حورا، ش14، ص25−34.
16. توحیدی، نیره (1376)، «فمینیسم اسلامی، چالشی دموکراتیک یا چرخشی تئوکراتیک»، نیمه دیگر، ش13، ص129−140.
17. ــــــــــــــــــ (1368)، «مسئله زن و روشنفکران طی تحولات دهه اخیر»، نیمه دیگر، ش10، ص32−41.
18. جلودارزاده، سهیلا (1386)، سخنرانی در همایش «مطالبات حقوقی زنان و قانونگذاری» برگزار شده در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به تاریخ 13/12/86.
19. جیمز، سوزان (1382)، «فمینیسم»، ترجمه عباس یزدانی، در مجموعه مقالات فمینیسم و دانشهای فمینیستی، قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
20. حاجی‎ده‎آبادی، محمدعلی (1397)، «تبیین و بررسی معرفت‎شناسی فمینیستی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، سال پنجم، ش4، ص64−96.
21. حسین‎خواه، مریم (1397)، از 88 تا 97؛ جنبش زنان صاعقه‌زده اما همچنان زنده، 8/12/97 aasoo.org.
22. داوودی، هما (1394)، سخنرانی در نشست «سلامت زنان و رفتارهای پرخطر با تمرکز بر تن‌فروشی»، برگزارکننده: کارگروه آسیب‌های اجتماعی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.
23. درویش‎پور، مهرداد (1376)، «وضعیت زنان در کشورهای اسلامی از دیدگاه فمینیسم غربی»، آوای زن، ش29، ص27−39.
24. دوبوار، سیمون (1387)، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، تهران: توس.
25. رید، ایولین (1379)، آیا سرنوشت زن را ساختمان بدنی او تعیین می کند؟، ترجمه رها دانش، تهران: دانش.
26. ریتزر، جورج (1374)، نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
27. زائری، قاسم و حسن معلمی (1395)، «روش‎شناسی بنیادین از منظر روش‎شناسی بنیادین»، فصلنامه نظریههای اجتماعی متفکرین مسلمان، سال ششم، ش1، ص129−160.
28. زمانی دارانی، فاطمه و همکاران (1396)، «تفاوت‎های مهم حقوقی زن و مرد»، تهران: مجموعه مقالات اولین همایش بینالمللی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی، ص154−163.
29. سارتر، ژان پل (1386)، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، تهران: انتشارات نیلوفر.
30. ستوده، نسرین (1386)، سخنرانی در همایش «مطالبات حقوقی زنان و قانونگذاری» برگزار شده در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به تاریخ 13/12/86.
31. شریعت‎پناهی، ژیلا (1374)، «تحقیقی در مورد قصاص از دیدگاه قرآن»، ایران فردا، ش19، ص12−25.
32. شفیعی سروستانی، اسماعیل (1379)، جریانشناسی دفاع از حقوق زنان در ایران، قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده.
33. صدر، شادی (1392)، سی و پنج سال در حجاب: نقض گسترده حقوق زنان در ایران، لندن: سازمان عدالت برای ایران.
34. عبادی، شیرین (1376)، «زنان و قوانین خشن»، فرهنگ توسعه، ویژهنامه زنان، سال ششم، ص43−60.
35. ــــــــــــــــــ (1372)، «حقوق زنان پس از انقلاب»، ایران فردا، سال دوم، ش11، ص47−59.
36. علوی‎تبار، علیرضا (1378)، «نواندیشی دینی و فقه زنان»، زنان، ش59، ص84−96.
37. فالودی، سوزان (1372)، «اگر زنان با مردان برابرند؛ پس چرا؟»، ترجمه زهره زاهدی، نشریه زنان، ش12، ص20−25.
38. فعالی، محمدتقی (1388)، «جنسیت، فمینیسم یا ذات‎گروی الهی»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 12، ش46، ص156−195.
39. فکوهی، ناصر (1384)، تاریخ اندیشه و نظریههای انسانشناسی، تهران: نشر نی.
40. کار، مهرانگیز (1379)، مشارکت سیاسی زنان ایران، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
41. ــــــــــــــــــ (1377)، «روشنفکری دینی و مسئله زنان»، راه نو، سال اول، ش16، ص17−24.
42. ــــــــــــــــــ (1372)، «جایگاه زن در قوانین کیفری ایران»، زنان، ش11، ص26−41.
43. ــــــــــــــــــ (1371)، «نشانی از وجود عدوم تعادل در خانواده‎ها»، زنان، ش9، ص39−52.
44. کشاورز، ناهید (1378)، «فمینیسم اسلامی»، راه آزادی، ش46، ص35−49.
45. محرز، مینو (1394)، سخنرانی در نشست «سلامت زنان و رفتارهای پرخطر با تمرکز بر تن‌فروشی»، برگزارکننده: کارگروه آسیب‌های اجتماعی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.
46. محمدپور، احمد و همکاران (1388)، «تحقیق فمینیستی: مبانی پارادایمی و مجادله‎های انتقادی»، پژوهش زنان، دوره 7، ش21، ص151−186.
47. مردیها، مرتضی (1386)، «فمینیسم و فلسفه اگزیستانسیالیسم»، مطالعات زنان، سال پنجم، ش2، ص73−87.
48. مشیرزاده، حمیرا (1374)، از جنبش تا نظریه اجتماعی، تهران: شیرازه.
49. میرحسینی، زیبا (1394)، سنت حقوقی مسلمانان و چالش برابری جنسیتی، سایت مدرسه فمینیستی مورخه 25/11.
50. میشل، آندره (1372)، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه هما زنجانی‌زاده، مشهد: نیکا.
51. نیکزاد، شهاب (1388)، جنبش زنان در سال 88، پیشتاز در اعتراض، 4/1/88، بی‌بی‌سی فارسی.
52. نوربخش، صفورا (1378)، «مسئله «مریها» نه مسئله «زنان»»، زنان، ش61، ص68−81.
53. هام، مگی و سارا گمبل (1382)، فرهنگ نظریههای فمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر و نوشین احمدی خراسانی، تهران: نشر توسعه.
54. هایدگر، مارتین (1396)، هستی و زمان، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
55. هولینگر، رابرت (1385)، «از وبر تا هابرماس، دربارۀ علم و ارزش‌ها»، روششناسی علوم انسانی، سال دوازدهم، ش48، ص64−77.
56. Barrett, M. & A. Philips (1992), Destabilizing Theory: Contemporary Feminist Debates, London: Polity Press.
57. Cahoone, L. (2003), Form Modernism to Postmodernism: An Anthology Expanded, Second Edition, Wiley-Blackwell Publisher.
58. Harding, S. (1998), Sex Acts: Practices of Femininity, Ithaca: Cornell University Press.
59. Mann, B. (2005), World Alienation in Feminist Thought: The Sublime Epistemology of Emphatic Anti-Essentialism, Ethics & the Environment, autumn.
60. Neumann, L. (2006), Social Research Methods: Quantitative & Qualitative Approaches, Third edition. London: Allyn & Bacon.
61. Robinson, V. & D. Richardson (1997), Introducing Women’s Studies, M.C. Milan Press Limited, London.
62. Witt, C. (1995), Anti-Essentialism in Feminism Theory, In Philosophical Topics 23.