جایگاه عقل عملی در علوم انسانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

جایگاه عقل در علم از منظر نظریه‎های مختلف علوم انسانی یکسان نیست. می‎توان با در نظر گرفتن مؤلفه‎های تشکیل‎دهنده علوم انسانی و اجتماعی، آن‎گونه‎که در نظریه‎های علوم انسانی بیان شده است، و با توجه به حدود و قلمرو عقل، آن‎گونه‎که در نظریه‎های عقل بیان شده است، جایگاه عقل در هریک از تصاویر ارائه شده از علوم انسانی و اجتماعی را سنجید. بخشی از این تحقیق گسترده مربوط است به سنجش اعتبار تصاویر مختلف این علوم براساس حدود و قلمروی است که برای عقل عملی در نظریه‎های عقل گفته شده است.
مقاله حاضر درصدد بررسی عقلانیت علوم انسانی و اجتماعی با استفاده از این بخش از نظریه‎های عقل است. روش انجام این بررسی تحلیل نظریه‎های علوم انسانی به منظور سنجش جایگاه عقل عملی در هریک از این نظریه‎هاست. بدین منظورنخست با استفاده از برخی نظریه‎های علوم انسانی، مؤلفه‎های گوناگون دخیل در تحقق علوم انسانی شناسایی و سپس با استفاده از نظریه‎های عقل عملی، احتمالات مختلف درباره حدود و قلمرو عقل عملی بیان شده است، و درنهایت بنابر احتمالات مختلفی که درباره حدود و قلمرو عقل عملی وجود دارد، جایگاه عقل عملی در در نظریه‎های تحلیل شده علوم انسانی، نتیجه‎گیری شده است.

کلیدواژه‌ها


1. استیس، والتر ترنس (1390)، دین و نگرش نوین، ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران: انتشارات حکمت.
2. اوث ویت، ویلیام (1386)، هابرماس، معرفی انتقادی، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: نشر اختران.
3. بروبیکر، راجرز (1395)، مرزهای عقلانیت، رساله­ای درباره اندیشه اجتماعی و اخلاقی ماکس وبر، ترجمه شهناز مسمّی‌پرست؛ تهران: کتاب پارسه.
4. پاتنم، هیلری (1385)، دوگانگی واقعیت/ارزش، ترجمه فریدون فاطمی، تهران: نشر مرکز.
5. پوپر، کارل (1384)، اسطوره چارچوب: در دفاع از علم و عقلانیت، ترجمۀ علی پایا، تهران: طرح نو.
6. پوپر، کارل (1369)، جامعه باز و دشمنان آن، ج4، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
7. جوادی آملی، عبدالله (1387)، نسبت دین و دنیا، تحقیق علیرضا روغنی موفق، چاپ پنجم، قم: اسراء.
8. رورتی، ریچارد (1397)، اخلاقی برای زندگی امروز، ترجمه علی سیاح، تهران، نشر چشمه.
9. شرت، ایون (1387)، فلسفه علوم اجتماعی قارهای: هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریه انتقادی از یونان باستان تا قرن بیست و یکم، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
10. عابدی شاهرودی، علی (1395)، قانون اخلاق بر پایه نقد عقل به عقل، قم: کتاب طه.
11. کرچین، سایمون ( 1397)، فراخلاق، ترجمه مسلم قربان‌بابایی و محمد زندی، قم:  کتاب طه.
12. نیومن، ویلیام لورنس (1389)، شیوههای پژوهش اجتماعی، رویکردهای کیفی و کمّی، ترجمه دکتر حسن دانایی فرد و  سید حسین کاظمی، تهران:  مهربان نشر.
13. Audi, Robert (1998), Cambridge Dictionary of Philosophy, second edition, General Editor: Robert Audi.
14. Borchert, Donald M., (2006), Mcmilan Encyclopedia of Philosophy, vol.4, 2nd edition; Thomson Gale, USA.
15. Braybrooke, David (1998), "Social science, contemporary philosophy of", in: Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London and New York: Routledge.
16. Deigh, John (1998), "motivational internalism", in: Audi.
17. Habermas, Jurgen (1974), Theory and Practice, translated by John Viertal, London, Heinemann.
18. Heuer, Ulrike (2005), "internalism and externalism in ethics"; in: Borchert (2006)
19. Kant, Immanuel (1997), The Critique of Practical Reason, translated by Mary Gregor.
20. O’neill, Onora (1998 a), "Constructivism in ethics", in: Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London and New York: Routledge. 
21. O’neill, Onora (1998), "Practical reason and ethics", in: Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London and New York: Routledge. 
22. Wallace, R. Jay (2014), "Practical Reason" [First published Mon Oct 13, 2003; substantive revision Wed Mar 26, 2014], in: Stanford Encyclopedia of Philosophy.