تحلیلی تاریخی بر نیم‌سده تلاش برای ساماندهی-پژوهش در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور (گروه پژوهشی مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری)

10.30471/mssh.2024.9832.2511

چکیده

بیش از نیمسده(یعنی از سال 1346)است که سیاست‌گذاران علم-و-آموزش-عالی در ایران در تلاش هستند که پژوهشهای کشور را به نحوی سامان دهند که در زنجیرۀ برنامهریزیهای جامعه نقش موثرتری ایفا کند، اما این امکان، هیچگاه محقق نشده.

پژوهش از یک سو دردرون اجتماعات علمی و مبتنی بر تعاملات و مناسبات اصیل میان دانشمندان انجام میشود و ازسوی دیگر نیازمند ارتباط مشخص بامسائل اولویتدار (و لذا مشتریان دولتی و صنعتی) است. لذا سازوکارِ (به لحاظ نهادی) مستقلی نیاز است که میان عاملان پژوهش (یعنی دانشگاهها و پژوهشگاهها) و نهادهای دارای منابع مالی (مثل دولت یا صنعت) واسطه شده و از یک سو، منابع مالی را، مبتنی بر اولویتهایی که تشخیص میدهد، به نحوی توزیع میکنند که استقلال نهادهای علمی و پژوهشی حفظ شود، و از سوی دیگر، مبتنی به استقلالی که به پژوهشگر و سازمان پژوهشی میدهند، ارزیابی مناسبی را از فعالیتهای پژوهشی ارایه میدهند، به نحوی که کیفیت پژوهش را برای مشتریان صنعتی و دولتی تضمین میکنند.

در این مقاله با استدلال نظری و ارایۀ شواهد تاریخی، شرح داده میشود که چطور دریافت ناقص، و غالب شدن این دریافت، از ساختار برخی از این قسم نهادها، وزن بیشتری را صرفاً به یک وجه از وظایف (یعنی ارتباط پژوهش با مسائل کشور) داده و وجه دیگر (یعنی حفظ استقلال و تعاملات علمی) را از قلم انداخته است، و اینکه چطور ناکام‌ماندن تلاش‌های انجام‌شده برای ساماندهی پژوهش، از چنین شرایطی نتیجه شده.

کلیدواژه‌ها

روش شناسی علوم انسانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 30 بهمن 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار