قواعد هشت‌گانه روش ساخت تیپ‎های آرمانی؛ بازسازی نظریه مفهوم‎سازی ماکس وبر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مفاهیم زیادی در علوم اجتماعی وضع شده‎ و برای توضیح آنها آثار زیادی نیز نوشته شده است، اما به‌راستی مفاهیم علوم اجتماعی براساس چه قاعده و روشی ساخته می‎شوند؟ در پاسخ به این پرسش،‎ کلاسیک‎ها و معاصران جامعه‎شناسی و نظریه اجتماعی در قالب سه رهیافت اثباتی، ضداثباتی و پسااثباتی بحث و تعمق کرده‎اند. این مقاله می‎خواهد قواعد و منطق شکل‎گیری و ساخت مفاهیم علوم اجتماعی را در رهیافت پسااثباتی ماکس وبر مورد بررسی قرار دهد. مقاله حاضر با شناسایی قواعد هشت‎گانه روش ساخت تیپ‎های آرمانی، نخست استدلال می‎کند که تیپ آرمانی براساس مفهوم «عقلانیت» ساخته می‎شود. تیپ‎ آرمانی مبتنی بر «آموزه تکوین» و از ترکیب امور منحصربه‌فرد تاریخی و امور تکرارشونده اجتماعی برساخت می‎شود. تیپ آرمانی به مدد نیروی خیال تحت‌تأثیر ایده‎های ارزش‌گذار و در هدایت طرح‎های نظری ساخته می‎شود. در این روند تیپ آرمانی از پالایش و بازسازی مفاهیم روزمره کنشگران اجتماعی به‌دست می‎آید

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. بروبیکر، راجرز (1395)، مرزهای عقلانیت: رساله‎ای درباره اندیشه اجتماعی و اخلاقی ماکس وبر، ترجمه شهناز مسمی‎پرست، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
  2. پارسونز، تالکوت (1397)، پیش‎درآمد؛ در وبر، ماکس (1397)، جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
  3. پارکین، فرانک (1384)، ماکس وبر، ترجمه شهناز مسمی‎پرست، تهران: ققنوس.
  4. پایا، علی (1398)، «وبر و پوپر و روش‎شناسی علوم اجتماعی، یک مقایسه از منظر عقلانیت نقاد»، مجله جامعه‎شناسی ایران، دوره 20، ش 2، ص26ـ64.
  5. توفیق، ابراهیم؛ روح‌الله اسلامی، صالح اولاد مشقیه، مزدک تمجیدی، امیر خراسانی، حسام‌الدین صفاری، فیروزه فروردین، نوید وزوایی و سیدمهدی یوسفی (1398)، نامیدن تعلیق: برنامه‌ای پژوهشی برای جامعه‌شناسی تاریخی انتقادی در ایران، کرمان: مانیا هنر.
  6. جان، رابرت (1381)، معرفت‎شناسی علوم فرهنگی ماکس وبر: پیش‎انگاره جامعه‎شناسی تفسیری، ترجمه: احمد تدین و شهین احمدی، ت‍ه‍ران: نشر هرمس.
  7. دورکیم، امیل (1378)، خودکشی، ترجمه نادر سالارزاده، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  8. دورکیم، امیل (1397)، قواعد روش جامعه‎شناسی، ترجمه علی‎محمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
  9. رووت، مایکل (1389)، «ماکس وبر و روش‎شناسی علوم اجتماعی»، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه محمد شجاعیان. تهران: پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
  10. سعیدی، علی اصغر (1400)، «زندگی و زمانه کارآفرینان و صنعت‎گران ایرانی در دوران مدرن»، گفتگو با روزنامه شرق، سایت فرارو، 19 مهر، https://fararu.com/fa/news
  11. سوئدبرگ، ریچارد (1397)، ماکس وبر و جامعه‎شناسی اقتصادی، ترجمه شهین احمدی، تهران: دنیای اقتصاد.
  12. صدری، احمد (1386)، جامعه‎شناسی روشنفکران ماکس وبر، ترجمه حسن آبنیکی، تهران: کویر.
  13. فروند، ژولین (1383)، جامعه‎شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک‎گهر، تهران: توتیا.
  14. فوکو، میشل (1393)، دیرینه‎شناسی دانش، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
  15. کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه میرشمس‎الدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر.
  16. کانت، ایمانوئل (1396)، درس‎های فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نقش ‎و ‎نگار.
  17. کوزر، لوییس (1383)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‎شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
  18. وبر، ماکس (1384)، شهر در گذر زمان، ترجمه شیوا کاویانی، تهران: سهامی انتشار.
  19. وبر، ماکس (1385)، روش‎شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز.
  20. وبر، ماکس (1387)، دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران: هرمس.
  21. وبر، ماکس (1397 ب)، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و مهرداد ترابی‌نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: سمت.
  22. وبر، ماکس (1397الف)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‎داری، ترجمه عبدالمعبود انصاری، تهران: سمت.
  23. هکمن، سوزان (1391)، وبر: گونۀ ایدئال و نظریه اجتماعی معاصر، ترجمه علی پیمان زارعی و مهدی رحمانی، تهران: رخداد نو.
  24. هورکهایمر، ماکس (1385)، نظریۀ سنتی و نظریۀ انتقادی، در جامعه‎شناسی انتقادی، ویراستار پل کانرتون، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: اختران.
  25. یورگنسن، ماریان؛ و لوئیز فیلیپس (1396)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه: هادی جلیلی، نشر نی.
  26. Allen, Kieran (2004), Max Weber: A Critical Introduction, Pluto P Press LONDON.
  27. Aronovitch, Hilliard (2012), Interpreting Weber’s Ideal−Types, Philosophy of the Social Sciences 42(3), 356–369, Sage.
  28. Bruun, Hans Henrik (2007), Science, Values and Politics in Max Weber’s Methodology, England: Ashgate Publishing Limited.
  29. Cahnman, J. Werner (1965), deal Type Theory: Max Weber's Concept and Some of Its Derivations, he Sociological Quarterly, Vol. 6, No. 3 (Summer, 1965), p.268−
  30. Drysdale, John (1996), »How are Social− Scientific Concepts Formed? A Reconstruction of Max Weber's Theory of Concept Formation«, Sociological Theory, Vol. 14, No. 1. p.71−88.
  31. Kovrig, Bela (1955), Ideal Type: Constructed Type, The Midwest Sociologist, Vol. 17, No.2 (Spring), p.13−20, Published by: Taylor & Francis, Ltd.
  32. Lindbekk, Tore (1992), The Weberian Ideal−Type: Development and Continuities, Acta Sociologica, Vol. 35, No.4, p.285−
  33. Mommsen, Wolfgang, J. (1988), The Political and Social Theory of Max Weber: Collected Essay, polity press, Cambridge.
  34. Oakes, Guy (1990), Weber and Rikert: Concept Formation in the Cultural Sciences, Massachusetts: The MIT Press.
  35. Rex, John (1977), Value−Relevance, Scientific Laws and Ideal Types: The Sociological Methodology of Max Weber, Source: The Canadian Journal of Sociology/Cahiers canadiens de sociologie, Vol. 2, No. 2, 151−166.
  36. Ringer, Fritz (1997), Max Weber’s methodology, The unification of the cultural and social sciences. Cambridge, MA/London: Harvard University Press.
  37. Rosenberg, Michael (2016), The conceptual articulation of the reality of life: Max Weber’s theoretical constitution of sociological ideal types, Journal of Classical Sociology, Vol. 16(1) 84–101.
  38. Swedberg Richard and Ola Agevalla (2016), the Max Weber Dictionary: Key Words and Central Concepts, second edition, Stanford University Press.
  39. Walker, Chris (2014), Karl Jaspers on the disease entity: Kantian ideas and Weberian ideal type, type History of Psychiatry, Vol. 25(3), 317 –334.
  40. Weber, Max (1952), The Methodology of The Social Sciences, translated and edited by Edward A. Shils and Henry A. Finch. With a foreword by Edward A. Shils. Glencoe, Illinois: Free Press.
  41. Whimster, Sam (2007), Understanding Weber, Routledge.
  42. Zijderveld, Anton, C. (2006), Rickert’s Relevance: The Ontological Nature and Epistemological Functions of Values, Brill Leiden, Boston.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار